Get 20M+ Full-Text Papers For Less Than $1.50/day. Start a 14-Day Trial for You or Your Team.

Learn More →

Z czyjej perspektywy dyskutować o legalizacji handlu narządami?

Z czyjej perspektywy dyskutować o legalizacji handlu narządami? Przegld Filozoficzny ­ Nowa Seria R. 21: 2012, Nr 2 (82), ISSN 1230­1493 DOI: 10.2478/v10271-012-0023-4 Bioetyka Ewa Baum Jadwiga Wiertlewska-Bielarz Slowa kluczowe: handel narzdami, bioetyka, dawca organów, biorca organów, transplantologia Na pytanie: ,,Kto bardziej potrzebuje pomocy, dawca czy biorca?", odpowied jest oczywista ­ biorca. Jednak w dyskusji nad legalizacj handlu narzdami wicej uwagi powica si dawcy. Dziwi to tym bardziej, e dyskusja toczy si z powodu zapotrzebowania na narzdy do transplantacji, a zatem wlanie ze wzgldu na biorców. Nie negujemy koniecznoci ochrony praw dawców, uwaamy jednak, e koncentrowanie si na nich wypacza obraz legalizacji handlu narzdami, przedstawiajc go jako patologi, a nie sposób na rozwizanie palcego problemu deficytu narzdów. Wspólczesna medycyna oraz nauki dla niej podstawowe (takie jak genetyka czy biotechnologia) rozwijaj si w sposób niezwykle ekspansywny. Wyzwaniem dla wspólczesnej medycyny jest terapeutyczne wykorzystanie ich osigni. Transplantologia moe szczyci si, e sprostala temu zadaniu. Jednak take na jej gruncie pojawiaj si trudnoci. Niektóre wynikaj si z niewystarczajcej bazy medycznej, czyli z braku wykwalifikowanego personelu i sprztu. Inne wymagaj analizy na styku plaszczyzn: antropologicznej, etycznej i spoleczno-prawnej (Nowacka 2009). Pokonanie tych pierwszych nie jest oczywicie latwe, jednak dobrze wiadomo, co naley w tym celu zrobi. Problemem jest raczej to, czy rozwizanie mona zrealizowa. W przypadku trudnoci drugiego rodzaju problem polega na wskazaniu rozwizania. Transplantacja nerek ­ zakres moliwoci i potrzeb Transplantacja nerek stanowi sposób leczenia pacjentów w kocowej fazie niewydolnoci nerek. Jest to jeden z najstarszych, a przez to take najbardziej bezpiecznych i efektywnych zabiegów transplantacyjnych. Co wicej, fakt, e narzdy mona pozyskiwa równie od osób ywych, sprawia, e problem definicji mierci, bardzo obciony moralnie, w tym przypadku si nie pojawia. Stosowanie przeszczepu nerek przynosi korzyci nie tylko medyczne ­ wiadomo np., e jest to zabieg duo taszy anieli dlugotrwale dializowanie, tote pastwa opracowuj programy motywacyjne uwiadamiajce zarówno zagroenia wynikajce z dawstwa, jak i wag zabiegów transplantacyjnych, jako ratujcych ycie i nieposiadajcych rodka zastpczego. S one nakierowane na zwikszenie dostpnoci nerek do transplantacji (Davis 2011). W cigu ostatnich dwudziestu lat wzrosla liczba przekazanych w USA nerek od dawców ywych; najwikszy, 25-krotny przyrost, zaobserwowano w latach 1991­2004 wród altruistycznych yjcych dawców niespokrewnionych i niepozostajcych z biorcami w zwizku maleskim (Ghods 2009). Dane te wiadcz o skutecznoci coraz szerszej edukacji spolecznej. Jednak wobec stale rosncego zapotrzebowania na narzdy liczba przeszczepów w ostatnim dziesicioleciu nie wzrosla. W latach 80. ubieglego stulecia kandydaci do przeszczepu nerek w Stanach Zjednoczonych oczekiwali na zabieg przez okolo rok, natomiast obecnie czas ten wydluyl si co najmniej piciokrotnie (Matas i in. 2011). Liczba zabiegów wykonywanych z wykorzystaniem organów od dawców pomiertnych i ywych ronie rokrocznie, jednake mimo to popyt na nowe narzdy zarówno w Europie, jak i w Stanach Zjednoczonych nie jest zaspokojony (Roels 2011, Wynn 2011). W tym kontekcie wida, e podstawowym problemem dla transplantologii jest dostpno narzdów do przeszczepu. Handel narzdami jako konsekwencja deficytu narzdów Terapie ratujce ycie oceniane s jako dobro. Jednak warto, jak ludzie przypisuj yciu, mierzona stopniem determinacji, aby je zachowa, moe przyczynia si do powstania zla. Z tak sytuacj spotykamy si przypadku transplantologii. Niedobór narzdów do przeszczepów doprowadzil do pojawienia si handlu narzdami, ocenianego najczciej negatywnie. Handel narzdami pojawil si w tzw. zaglbiach transplantacyjnych; zalicza si do nich Chiny, Indie, Brazyli, Izrael, RPA, Turcj, Kub, Rumuni oraz byle republiki radzieckie: Estoni, Moldawi, Ukrain. Niektóre kraje, np. Indie czy Egipt, okrela si mianem krajów turystyki transplantacyjnej (Human Organ. 2004). Prasa donosi te o handlu narzdami nawet w Stanach Zjednoczonych (Konarska 2006). W 1998 r. w Iranie uchwalono prawo zezwalajce na kontrolowane pozyskiwanie organów za wynagrodzeniem od niespokrewnionych ywych dawców. System ten przewiduje dla dawcy narzdu rekompensat od pastwa w wysokoci 1200 dolarów oraz darmowego ubezpieczenia zdrowotnego na jeden rok, a take kwot wynikajc z bezporednich negocjacji z biorc (Holub 2009). Wprowadzenie tego rozwizania skrócilo, a nawet zlikwidowalo kolejki do przeszczepów nerek (Ghods 2005). Praktyki takie sprawily, e zaczto rozwaa dopuszczalno dawstwa organów za odplatnoci. Arthur J. Matas, Anya Adair i Stephen J. Wigmore postuluj wprowadzenie uregulowanego systemu motywacyjnego, który doprowadzi do wikszej dostpnoci narzdów do przeszczepów, chronic jednoczenie dawców (Matas i in. 2011). Faisal Omar, Gunnar Tufveson i Stellan Welin, twierdz, i pragmatyczne podejcie do wynagradzania dawców organów zdobdzie publiczne poparcie, a sam system zda egzamin natury etycznej (Omar i in. 2010). Obecnie jednak wszystkie instytucje midzynarodowe zabraniaj stosowania wynagrodze za oddawanie organów. W wielu pastwach zatwierdzono prawa zakazujce tego rodzaju praktyk, a w 2008 r. ponad 150 przedstawicieli instytucji naukowo-medycznych z calego wiata podpisalo Deklaracj Stambulsk w sprawie handlu organami i turystyki transplantacyjnej (Declaration 2008). W postanowieniu 44.25 teje deklaracji wiatowa Organizacja Zdrowia (WHO) wezwala pastwa do zapobiegania skupowi i sprzeday narzdów ludzkich do przeszczepów. Argumentuje si, e handel narzdami: 1) postrzegany jako forma pomocy finansowej okazal si nieprawdziwy, poniewa wykazano, e sytuacja ekonomiczna dawców organów dlugofalowo si nie polepsza, a niejednokrotnie si pogarsza; 2) stanowi uprzedmiotowienie czlowieka; 3) bdc niezwykle dochodowym, moe sta si dla organizacji przestpczych bardziej intratnym zajciem ni handel narkotykami czy wymuszenia haraczy. Problemy moralne, jakie rodzi handel narzdami Legalizacja handlu narzdami budzi sprzeciw z dwu zasadniczych powodów: pierwszym s obawy o naduycia, drugi zwizany jest z analiz moraln tego zagadnienia. Umiejscowienie zaglbi transplantacyjnych pozwolilo na uksztaltowanie stereotypu biednego dawcy i bogatego biorcy. By moe dlatego dyskusja etyków wokól handlu narzdami koncentruje si na trzech zagadnieniach: (1) autonomii podejmowania decyzji o dawstwie, (2) roli ciala w rozumieniu osoby, (3) zasadnoci wykorzystania rachunku utylitarystycznego dla uzasadnienia rozstrzygni dylematów moralnych dotyczcych odplatnego dawstwa, W centrum zainteresowania stawia si wic dawc narzdów, jako tego, który wymaga ochrony. Kontynuacja takiego sposobu mylenia sprzyja przedstawianiu decyzji o altruistycznym oddaniu narzdu jako czynu heroicznego, aktu miloci itp. W konsekwencji dawstwo odplatne postrzegane jest negatywnie. Pomimo jednoznacznych rozstrzygni prawnych i oceny moralnej ­ niebudzcej, zdawaloby si, kontrowersji ­ dyskusja nad legalizacj handlu narzdami cigle trwa. Przytaczanie konkretnych argumentów stron tego sporu nie jest naszym celem; mona je przeledzi w tekstach A Rid, L.M. Bachmann, V. Wettstein, N. Biller-Andorno, Wouldyousellakidneyinaregulatedkidney market?czy B. Hippen, L.F. Ross, R.M. Sade, Savinglivesismoreimportant thanabstractmoralconcerns (w Polsce warto spojrze do tekstów G. Holuba czy M. Nowackiej). Wydaje si, e s dwa powody takiego stanu rzeczy: po pierwsze, dawstwo altruistyczne pomimo stara nie jest w stanie zaspokoi rosncego deficytu narzdów. Po drugie, strony sporu nie znalazly argumentu rozstrzygajcego. Obecny stan debaty nad legalizacj handlu narzdami przypomina obraz filozofii w ujciu Kanta, który uznal, e niemoliwe jest rozstrzygnicie zupelnie kluczowych problemów na gruncie metafizyki, mona bowiem równie udanie dowodzi tez stajcych ze sob w sprzecznoci. W tej sytuacji Kant zaproponowal reform filozofii ­ uznal, e trzeba uwzgldni aktywn rol podmiotu w poznaniu. Zmian t nazwal ,,przewrotem kopernikaskim", gdy polegala na odwróceniu hierarchii wanoci: najpierw trzeba zbada podmiotowe warunki poznania przedmiotu (pojcia aprioryczne), dopiero po tym mona cokolwiek powiedzie o samym przedmiocie. Analogiczna sytuacja ma miejsce w dyskusji nad legalizacj handlu narzdami. 1) W odniesieniu do problemu autonomii z jednej strony dowodzi si, e dawca nie ma moliwoci podjcia swobodnej decyzji, gdy jest ona determinowana np. ze wzgldu na presj ubóstwa. Z drugiej strony argumentuje si, e legalizacja handlu narzdami to krok, który zabezpiecza wolno decyzji dotyczcych rozporzdzania wlasnym cialem. 2) Na plaszczynie problemu osobowego traktowania czlowieka pokazuje si, e sprzeda organów moe implikowa uprzedmiotowienie osoby, polegajce na nadaniu jej wartoci handlowej, jednak z drugiej strony uwaa si, e o ile jest to akt dobrowolny, nie ma takiego zagroenia. 3) Powolujc si na solidarno midzyludzk jedna strona przekonuje, e traktowanie ciala jak produktu nie sprzyja budowaniu poczucia wspólnoty, natomiast opozycja odpowiada, e wymóg anonimowoci dawcy altruistycznego równie jej nie buduje. Jeli przedstawione przyklady interpretowa jako analogony metafizycznych antynomii wskazanych przez Kanta, to by moe nalealoby zastosowa take rozwizanie filozofa z Królewca ­ zmieni perspektyw i rozway problem legalizacji handlu narzdami z punktu widzenia biorcy. Sytuacja biorców nie daje si bowiem sprowadzi do roli beneficjentów oczekujcych sprawiedliwego podzialu deficytowego dobra. Bylaby to wizja uproszczona, jednostronna, a nawet stronnicza. Przecie cho nie neguje si nieuchronnoci technik transplantacyjnych, to jednak pojawienie si retoryki w stylu ,,wspólczesna forma kanibalizmu", ,,biopiractwo" czy ,,apartheid medyczny" wiadczy o tym, e najpowaniejszy obiektywny problem transplantologii analizuje si z punktu widzenia dawców. Transplantacja jako dezintegracja i hiperintegracja Prób skonfrontowania na nowo sytuacji dawcy i biorcy zacznijmy od tego, e zabieg jest wprowadzeniem w now sytuacj zarówno dla dawcy, jak i biorcy jako osób w sensie caloci psychofizycznej. Bez wtpienia oddanie narzdu jest naruszeniem integralnoci ciala dawcy, ale take biorcy. Oczywist trosk kadego biorcy jest przecie moliwo odrzucenia przeszczepu, nawet po pieczolowitej, medycznej analizie. Organizm biorcy musi przyj cialo obce, które moe zniszczy aktualny, ciki, ale stabilny stan. Std decyzje o zabiegach s podejmowane tylko wtedy, gdy zagroone jest ycie i nie ma innego rozwizania. Przeszczep jest cigle obarczonym olbrzymim ryzykiem naruszenia integralnoci ciala biorcy. Na ile wplywa to na podejmowanie decyzji, trudno oceni, bo wybiera si pomidzy zyskaniem szansy na ycie a brakiem jego pewnoci. Pascal proponowal podobny zaklad: zyskanie szansy na ycie wieczne wobec braku jego pewnoci. Pascal uznal, e racjonalno nakazuje wybra szans. Wybór biorcy jest wic racjonalny. Problem naruszenia integralnoci ma take wymiar psychofizyczny. I tu sytuacja dawcy i biorcy s zupelnie róne. Dawca funkcjonuje w sposób oczywicie nowy, ale jego nowe-stare cialo nie zaskakuje go na tyle, by si z nim nie utosamia. Podejmujc decyzj, wiadomy dawca nie narusza spoistoci ciala i ducha. W przypadku biorcy czsto jest inaczej, czego przykladem s dyskusje dotyczce przeszczepów twarzy. W przypadku udanego zabiegu pacjent traci pewno, na ile pozostal sob. By moe jeszcze boleniej obierany jest bunt wlasnego ciala w odrzucenia przeszczepu. Najdobitniej wyraa to wtpliwo chorego: czy narzd musi by przyjty przeze mnie, czy przez moje cialo? Mona by powiedzie, e nie jest to wcale przypadek szczególny, podobne czuje si np. osoba bardzo zmczona, która pragnie podj wysilek, ale ,,cialo odmawia posluszestwa". Przeszczep to zabieg pieczolowicie przygotowywany, wyczekiwany, dlatego odrzucenie narzdu zawsze zaskakuje i odczuwa si je jako niepowodzenie nie tylko w aspekcie zwizanym z cialem, ale take mentalnym. Dlatego o ile dawca doznaje dezintegracji, to biorca moe mówi o hiper- czy nad-integracji. Handel narzdami z punktu widzenia biorcy Prób nowego ujcia zagadnienia trzeba zacz od pewnego banalu ­ patologia komercjalizacji narzdów nie jest niczym szczególnym, patologia taka ma bowiem miejsce niezalenie od tego, co jest przedmiotem handlu. Jej poywk jest popyt duo wikszy ni moliwoci jego zaspokojenia. Std zwolennicy legalizacji handlu towarami deficytowymi uwaaj, e mona w ten sposób przynajmniej czciowo zachowa kontrol i mie wplyw na reguly wymiany dóbr, natomiast przeciwnicy powiadaj, e legalizacja nie zlikwiduje nieuczciwoci i wykorzystywania. Jedni i drudzy maj na wzgldzie sprawiedliwo przejawiajc si w konieczno kontroli zysków. I tu napotka mona istotn rónic. Do jej pokazania bdzie przydatne porównanie legalizacji handlu narzdami i legalizacji handlu tzw. mikkimi narkotykami. Podstaw dla tego mogcego budzi kontrowersje skojarzenia jest cel. Nie dy si do legalizacji handlu narkotykami mikkimi po to, by kontrolowa zyski handlarzy czy czerpa z nich korzy w postaci podatków, lecz po to, by chroni ludzi nie tyle przed uzalenieniem, ile przed nieuczciwoci handlarzy. Nabywców narkotyków (uzalenionych) i narzdów lczy determinacja w nabyciu deficytowego dobra ­ co sprawia, e latwo staj si ofiarami. W przypadku braku legalnej procedury handlu niejeden z nich podejmie dzialania naraajce na niebezpieczestwo. Legalizacja ma chroni beneficjentów przed nieuczciwymi handlarzami, a wic przed owymi naduyciami. Kto jest beneficjentem, a kto ofiar handlu? W dotychczasowej dyskusji problem beneficjenta i biorcy byl z jednej strony oczywisty ­ zakladano, e biorca ma oczywisty interes w legalizacji handlu narzdami, wic nie jest ofiar, lecz beneficjentem. Jednoczenie pokazywano, e ofiarami s dawcy, i z tej racji wymagaj szczególnej troski i ochrony. Koronnym argumentem jest stwierdzenie, e dawca bardzo czsto dziala pod presj ubóstwa, które ogranicza wolno wyboru, a co za tym idzie narusza autonomi dawcy. Naley jednak, choby dla rzetelnoci analizy czy zachowania symetrii, zapyta o desperacj ubogiego biorcy i w zwizku z tym zastanowi si, czy nie jest on naraony na nieuczciwe zabiegi ze strony handlarzy. Jeeli przyj, a ma to wlanie miejsce w przypadku dawców, e stopie despe- racji jest wprost proporcjonalny do stopnia zagroenia, to przecie u biorcy jest ona duo wiksza. W przypadku nerek rónica daje si uj zupelnie obiektywnie: biorca bez nerki umrze, a dawca nie, dlatego biorców obowizuje inna modalno ­ oni musz narzd mie/zdoby. Inny typ argumentacji na rzecz tego, e dawca jest ofiar, mówi o ograniczeniu wolnej woli wyraajcej si w moliwoci podejmowania decyzji. U biorcy cala problematyka zwizana z wolnoci i autonomi nabiera innego wymiaru ­ ginie, bo biorca skazany jest zawsze na konieczno zabiegu oraz czekanie na lask od losu, e znajdzie narzd, który zostanie zaakceptowany przez cialo. Jeli wic to autonomia dzialania sprawia, e dawca postrzegany jest jako ofiara, to biorca take ni jest, i to w stopniu o wiele wikszym. W tej perspektywie legalizacja handlu narzdami staje si nie tylko uczciwym bd nieuczciwym interesem, ale rodkiem do ratowania ycia. Dramatyzm tego kroku polega na tym, e wobec nieuczciwego, nielegalnego handlu ofiarami s zarówno dawcy, jak i biorcy, a jedynymi beneficjentami handlarze. Godno czy moliwo godnoci? Jeeli poczucie godnoci to poczucie wlasnej wartoci i jeli jest ono mierzone stopniem poszanowania praw osoby, to z pewnoci handel narzdami moe narusza prawa dawcy. Argumentuje si, e zagroeniem godnoci dawcy stanowi jego uprzedmiotowienie, majce miejsce, gdy integralnej czci osoby ­ cialu ­ trzeba nada warto pienin ze wzgldu na przymus finansowy. Z punktu widzenia biorcy sytuacja ta pozornie jest jasna ­ latwiej splaci dlug pieniny ni dlug wdzicznoci, zatem zaplacenie za narzd jest wygodne, trzeba go tylko wyceni, zrównujc go z innymi towarami. Ten sposób mylenia dalby si zastosowa, o ile zaloy si, e cena za narzd moe by adekwatna. Problemem nie jest bynajmniej jej wysoko, lecz moliwo jej oszacowania. Otó wydaje si, e z perspektywy biorcy jest to niemoliwe. Dawca, gdy dziala racjonalnie, na podstawie wiedzy o tym, co moe go spotka, co traci, a co zyska, moe, aktem swojej woli, ustali cen. Sytuacja jest diametralnie róna z punktu widzenia biorcy, poniewa on nigdy nie kupuje tylko narzdu, on kupuje moliwo dalszego ycia ­ nie pewnej jego jakoci, ale ycia jako takiego. Nie moe go wyceni, bo jest ono niewiadom. Z perspektywy biorcy cena nigdy wic nie jest adekwatna, kady narzd jest bezcenny, dlatego zostaje dlunikiem na zawsze. W tym kontekcie biorca nie uprzedmiotowia ciala dawcy, nie narusza w ten sposób godnoci dawcy; nawet jeli zaplaci za narzd, jego warto zawsze jest wysza ni cena. Podsumowanie Deficyt narzdów do transplantacji stanowi bezdyskusyjny powód, dla którego analiza zagadnienia odplatnego dawstwa musi uwzgldnia sytuacj dawcy i mie na wzgldzie ochron jego praw. Jednak prowadzenie dyskusji tylko z tej perspektywy nie prowadzi do adnych rozstrzygni. Argumenty wytaczane przez przeciwników i zwolenników legalizacji handlu narzdami, a przedstawiane z perspektywy dawcy, nie rozstrzygaj jednoznacznie, czy procedura ta narusza autonomi lub godno dawcy. Co wicej, dyskusja ta wydaje si ugruntowywa stereotyp biednego dawcy i bogatego biorcy, który wplywa na to, e postawa wobec handlu narzdami jest bardzo sceptyczna. Badanie opinii publicznej wskazuje na brak akceptacji wobec legalizacji handlu narzdami. W badaniu przeprowadzonym w Holandii 46% respondentów stwierdzilo, e wprowadzenie zacht finansowych do oddawania nerek jest niepodane, a jedynie 25% z nich uznalo taki system za potrzebny (Kranenburg i in. 2008). Podobnie w Polsce, zdecydowana wikszo ludzi twierdzi, i czlowiek moe ofiarowa potrzebujcemu cz swojego ciala, ale nie powinno si z niej czyni przedmiotu handlu1. Legalizacja handlu narzdami jest podnoszona jako moliwo przynajmniej czciowego rozwizania jednego z najpowaniejszych, o ile nie najpowaniejszego problemu transplantologii ­ deficytu narzdów do przeszczepu. Aby móc bezstronnie rozway t moliwo, konieczna jest naszym zdaniem zmiana, polegajca w wersji slabszej na uwzgldnieniu, a w wersji mocniejszej na przyjciu perspektywy biorcy. Sprowadzenie biorcy do roli beneficjenta okazuje si bowiem duym uproszczeniem. Bibliografia Davis C.L. (2011), How to Increase Living Donation, "Transplant International" 4, s. 344­349. Davis F.D., Crowe S.J. (2009), Organ Markets and the Ends of Medicine, "Journal of Medicine and Philosophy" 6, s. 586­605. The Declaration of Istanbul on Organ Trafficking and Transplant Tourism (2008), "Transplantation" 86, s. 1013­1018. Friedman E.A., Friedman A.L. (2006), PaymentforDonorKidneys:Prosand Cons, "Kidney International" 69, s. 960­962. Friedman E.A. (2010), Stressful Ethical Issues in Uremia Therapy, "Kidney International" 78 (suppl. 117), s. 22­S32. 1 http://badanie.cbos.pl/results.asp?pgsz=10&pgno=1&srchtype=subject&subject=Spoleczestwo -- Zjawiska kontrowersyjne -- Transplantacja narzdów Ghods A.J. (2009), EthicalIssuesandLivingUnrelatedDonorKidneyTransplantation, "Iranian Journal of Kindey Diseases" 3, s. 183­191. Ghods A.J., Nasrollahzadeh D. (2005), Transplant Tourism and the Iranian ModelofRenalTransplantationProgram.EthicalConsiderations, "Experimental and Clinical Transplantation" 3, s. 351­354 Hippen B., Ross L.F., Sade R.M. (2009), Saving Lives Is More Important Than Abstract Moral Concerns: Financial Incentives Should Be Used to Increase Organ Donation, "The Annals of Thoracic Surgery" 88 (4), s. 1053­1061. Holub G. (2009), Odwusposobachpozyskiwaniaorganówdotransplantacji, ,,Studia Gdaskie", t. XXV, s. 129­146, http://www.grzegorzholub.com/ pdf/handel.pdf HumanOrganandTissueTransplantation.FromtheEighthPlenaryMeeting oftheFifty-SeventhWorldHealthAssemblyinGeneva (2004), "Transplantation" 78 (4), s. 493. Kerstein S.J. (2009), Autonomy, Moral Constraints and Markets in Kidneys, "Journal of Medicine and Philosophy" 34, s. 573­585. Kranenburg L. et al. (2008), PublicSurveyofFinancialIncentivesforKidney Donation, "Nephrology Dialysis Transplantation" 23, s. 1039­1042. Konarska I. (2006), Kup nerk!, ,,Wprost" nr 1213 (12 marca 2006), http:// www.przeszczep.pl/?a=tekst&id=639 Matas A.J., Adair A., Wigmore S.J. (2011), PaidOrganDonation, "Annals of the Royal College of Surgeons of England" 93, s. 188­192. Nowacka M. (2009), Cztery strefy oddzialywania terapii transplantacyjnej: stanobecnyiperspektywy, ,,Diametros" 19, s. 93­105, http://www.diametros.iphils.uj.edu.pl/pdf/diam19_nowacka.PDF Omar F., Tufveson G., Welin S. (2010), CompensatedLivingKidneyDonation: APleaforPragmatism, "Health Care Analysis" 18, s. 85­101. Rid A., Bachmann L.M., Wettstein V., Biller-Andorno N. (2009), Would you sellakidneyinaregulatedkidneymarket?Resultsofanexploratorystudy, "Journal of Medical Ethics" 35 (9), s. 558­564. Taylor J.C. (2009), Autonomy and Organ Sales, Revisited, "Journal of Medicine and Philosophy" 34, s. 632­648. Wynn J.J., Alexander Ch.E. (2011), Increasing Organ Donation and Transplantation: the U.S. Experience over the Past Decade, "Transplant International" 4, s. 324­332. Streszczenie Pomimo stara majcych na celu przekonanie potencjalnych dawców do ofiarowania narzdów, caly czas powiksza si deficyt organów, co sprzyja powstawaniu rynku narzdów. W debacie nad jego legalizacj podejmuje si wtki: autonomii decyzji o dawstwie, zasadnoci wykorzystania rachunku utylitarystycznego jako uzasadnienia dla przyzwolenia na handel, oraz roli ciala w rozumieniu osoby. W centrum analiz znajduje si ochrona dawcy. Obecny stan dyskusji przypomina sytuacj filozofii w ujciu Kanta: niemoliwe jest rozstrzygnicie kluczowych problemów. Kantowski zabieg znany jako ,,przewrót kopernikaski w filozofii" polegal na odwróceniu hierarchii wanoci: najpierw ustali trzeba podmiotowe warunki poznania przedmiotu, dopiero po tym mona charakteryzowa sam przedmiot. Proponujemy dokona podobnego zabiegu na gruncie dyskusji o legalizacji handlu narzdami: zamiast prowadzi analizy uwzgldniajce sytuacj dawcy ­ postawi w centrum biorc. http://www.deepdyve.com/assets/images/DeepDyve-Logo-lg.png Przeglad Filozoficzny - Nowa Seria de Gruyter

Z czyjej perspektywy dyskutować o legalizacji handlu narządami?

Download PDF
10 pages

Loading next page...
 
/lp/de-gruyter/z-czyjej-perspektywy-dyskutowa-o-legalizacji-handlu-narz-dami-jAHSm7n4ng
Publisher
de Gruyter
Copyright
Copyright © 2012 by the
eISSN
1230-1493
DOI
10.2478/v10271-012-0023-4
Publisher site
See Article on Publisher Site

Abstract

Przegld Filozoficzny ­ Nowa Seria R. 21: 2012, Nr 2 (82), ISSN 1230­1493 DOI: 10.2478/v10271-012-0023-4 Bioetyka Ewa Baum Jadwiga Wiertlewska-Bielarz Slowa kluczowe: handel narzdami, bioetyka, dawca organów, biorca organów, transplantologia Na pytanie: ,,Kto bardziej potrzebuje pomocy, dawca czy biorca?", odpowied jest oczywista ­ biorca. Jednak w dyskusji nad legalizacj handlu narzdami wicej uwagi powica si dawcy. Dziwi to tym bardziej, e dyskusja toczy si z powodu zapotrzebowania na narzdy do transplantacji, a zatem wlanie ze wzgldu na biorców. Nie negujemy koniecznoci ochrony praw dawców, uwaamy jednak, e koncentrowanie si na nich wypacza obraz legalizacji handlu narzdami, przedstawiajc go jako patologi, a nie sposób na rozwizanie palcego problemu deficytu narzdów. Wspólczesna medycyna oraz nauki dla niej podstawowe (takie jak genetyka czy biotechnologia) rozwijaj si w sposób niezwykle ekspansywny. Wyzwaniem dla wspólczesnej medycyny jest terapeutyczne wykorzystanie ich osigni. Transplantologia moe szczyci si, e sprostala temu zadaniu. Jednak take na jej gruncie pojawiaj si trudnoci. Niektóre wynikaj si z niewystarczajcej bazy medycznej, czyli z braku wykwalifikowanego personelu i sprztu. Inne wymagaj analizy na styku plaszczyzn: antropologicznej, etycznej i spoleczno-prawnej (Nowacka 2009). Pokonanie tych pierwszych nie jest oczywicie latwe, jednak dobrze wiadomo, co naley w tym celu zrobi. Problemem jest raczej to, czy rozwizanie mona zrealizowa. W przypadku trudnoci drugiego rodzaju problem polega na wskazaniu rozwizania. Transplantacja nerek ­ zakres moliwoci i potrzeb Transplantacja nerek stanowi sposób leczenia pacjentów w kocowej fazie niewydolnoci nerek. Jest to jeden z najstarszych, a przez to take najbardziej bezpiecznych i efektywnych zabiegów transplantacyjnych. Co wicej, fakt, e narzdy mona pozyskiwa równie od osób ywych, sprawia, e problem definicji mierci, bardzo obciony moralnie, w tym przypadku si nie pojawia. Stosowanie przeszczepu nerek przynosi korzyci nie tylko medyczne ­ wiadomo np., e jest to zabieg duo taszy anieli dlugotrwale dializowanie, tote pastwa opracowuj programy motywacyjne uwiadamiajce zarówno zagroenia wynikajce z dawstwa, jak i wag zabiegów transplantacyjnych, jako ratujcych ycie i nieposiadajcych rodka zastpczego. S one nakierowane na zwikszenie dostpnoci nerek do transplantacji (Davis 2011). W cigu ostatnich dwudziestu lat wzrosla liczba przekazanych w USA nerek od dawców ywych; najwikszy, 25-krotny przyrost, zaobserwowano w latach 1991­2004 wród altruistycznych yjcych dawców niespokrewnionych i niepozostajcych z biorcami w zwizku maleskim (Ghods 2009). Dane te wiadcz o skutecznoci coraz szerszej edukacji spolecznej. Jednak wobec stale rosncego zapotrzebowania na narzdy liczba przeszczepów w ostatnim dziesicioleciu nie wzrosla. W latach 80. ubieglego stulecia kandydaci do przeszczepu nerek w Stanach Zjednoczonych oczekiwali na zabieg przez okolo rok, natomiast obecnie czas ten wydluyl si co najmniej piciokrotnie (Matas i in. 2011). Liczba zabiegów wykonywanych z wykorzystaniem organów od dawców pomiertnych i ywych ronie rokrocznie, jednake mimo to popyt na nowe narzdy zarówno w Europie, jak i w Stanach Zjednoczonych nie jest zaspokojony (Roels 2011, Wynn 2011). W tym kontekcie wida, e podstawowym problemem dla transplantologii jest dostpno narzdów do przeszczepu. Handel narzdami jako konsekwencja deficytu narzdów Terapie ratujce ycie oceniane s jako dobro. Jednak warto, jak ludzie przypisuj yciu, mierzona stopniem determinacji, aby je zachowa, moe przyczynia si do powstania zla. Z tak sytuacj spotykamy si przypadku transplantologii. Niedobór narzdów do przeszczepów doprowadzil do pojawienia si handlu narzdami, ocenianego najczciej negatywnie. Handel narzdami pojawil si w tzw. zaglbiach transplantacyjnych; zalicza si do nich Chiny, Indie, Brazyli, Izrael, RPA, Turcj, Kub, Rumuni oraz byle republiki radzieckie: Estoni, Moldawi, Ukrain. Niektóre kraje, np. Indie czy Egipt, okrela si mianem krajów turystyki transplantacyjnej (Human Organ. 2004). Prasa donosi te o handlu narzdami nawet w Stanach Zjednoczonych (Konarska 2006). W 1998 r. w Iranie uchwalono prawo zezwalajce na kontrolowane pozyskiwanie organów za wynagrodzeniem od niespokrewnionych ywych dawców. System ten przewiduje dla dawcy narzdu rekompensat od pastwa w wysokoci 1200 dolarów oraz darmowego ubezpieczenia zdrowotnego na jeden rok, a take kwot wynikajc z bezporednich negocjacji z biorc (Holub 2009). Wprowadzenie tego rozwizania skrócilo, a nawet zlikwidowalo kolejki do przeszczepów nerek (Ghods 2005). Praktyki takie sprawily, e zaczto rozwaa dopuszczalno dawstwa organów za odplatnoci. Arthur J. Matas, Anya Adair i Stephen J. Wigmore postuluj wprowadzenie uregulowanego systemu motywacyjnego, który doprowadzi do wikszej dostpnoci narzdów do przeszczepów, chronic jednoczenie dawców (Matas i in. 2011). Faisal Omar, Gunnar Tufveson i Stellan Welin, twierdz, i pragmatyczne podejcie do wynagradzania dawców organów zdobdzie publiczne poparcie, a sam system zda egzamin natury etycznej (Omar i in. 2010). Obecnie jednak wszystkie instytucje midzynarodowe zabraniaj stosowania wynagrodze za oddawanie organów. W wielu pastwach zatwierdzono prawa zakazujce tego rodzaju praktyk, a w 2008 r. ponad 150 przedstawicieli instytucji naukowo-medycznych z calego wiata podpisalo Deklaracj Stambulsk w sprawie handlu organami i turystyki transplantacyjnej (Declaration 2008). W postanowieniu 44.25 teje deklaracji wiatowa Organizacja Zdrowia (WHO) wezwala pastwa do zapobiegania skupowi i sprzeday narzdów ludzkich do przeszczepów. Argumentuje si, e handel narzdami: 1) postrzegany jako forma pomocy finansowej okazal si nieprawdziwy, poniewa wykazano, e sytuacja ekonomiczna dawców organów dlugofalowo si nie polepsza, a niejednokrotnie si pogarsza; 2) stanowi uprzedmiotowienie czlowieka; 3) bdc niezwykle dochodowym, moe sta si dla organizacji przestpczych bardziej intratnym zajciem ni handel narkotykami czy wymuszenia haraczy. Problemy moralne, jakie rodzi handel narzdami Legalizacja handlu narzdami budzi sprzeciw z dwu zasadniczych powodów: pierwszym s obawy o naduycia, drugi zwizany jest z analiz moraln tego zagadnienia. Umiejscowienie zaglbi transplantacyjnych pozwolilo na uksztaltowanie stereotypu biednego dawcy i bogatego biorcy. By moe dlatego dyskusja etyków wokól handlu narzdami koncentruje si na trzech zagadnieniach: (1) autonomii podejmowania decyzji o dawstwie, (2) roli ciala w rozumieniu osoby, (3) zasadnoci wykorzystania rachunku utylitarystycznego dla uzasadnienia rozstrzygni dylematów moralnych dotyczcych odplatnego dawstwa, W centrum zainteresowania stawia si wic dawc narzdów, jako tego, który wymaga ochrony. Kontynuacja takiego sposobu mylenia sprzyja przedstawianiu decyzji o altruistycznym oddaniu narzdu jako czynu heroicznego, aktu miloci itp. W konsekwencji dawstwo odplatne postrzegane jest negatywnie. Pomimo jednoznacznych rozstrzygni prawnych i oceny moralnej ­ niebudzcej, zdawaloby si, kontrowersji ­ dyskusja nad legalizacj handlu narzdami cigle trwa. Przytaczanie konkretnych argumentów stron tego sporu nie jest naszym celem; mona je przeledzi w tekstach A Rid, L.M. Bachmann, V. Wettstein, N. Biller-Andorno, Wouldyousellakidneyinaregulatedkidney market?czy B. Hippen, L.F. Ross, R.M. Sade, Savinglivesismoreimportant thanabstractmoralconcerns (w Polsce warto spojrze do tekstów G. Holuba czy M. Nowackiej). Wydaje si, e s dwa powody takiego stanu rzeczy: po pierwsze, dawstwo altruistyczne pomimo stara nie jest w stanie zaspokoi rosncego deficytu narzdów. Po drugie, strony sporu nie znalazly argumentu rozstrzygajcego. Obecny stan debaty nad legalizacj handlu narzdami przypomina obraz filozofii w ujciu Kanta, który uznal, e niemoliwe jest rozstrzygnicie zupelnie kluczowych problemów na gruncie metafizyki, mona bowiem równie udanie dowodzi tez stajcych ze sob w sprzecznoci. W tej sytuacji Kant zaproponowal reform filozofii ­ uznal, e trzeba uwzgldni aktywn rol podmiotu w poznaniu. Zmian t nazwal ,,przewrotem kopernikaskim", gdy polegala na odwróceniu hierarchii wanoci: najpierw trzeba zbada podmiotowe warunki poznania przedmiotu (pojcia aprioryczne), dopiero po tym mona cokolwiek powiedzie o samym przedmiocie. Analogiczna sytuacja ma miejsce w dyskusji nad legalizacj handlu narzdami. 1) W odniesieniu do problemu autonomii z jednej strony dowodzi si, e dawca nie ma moliwoci podjcia swobodnej decyzji, gdy jest ona determinowana np. ze wzgldu na presj ubóstwa. Z drugiej strony argumentuje si, e legalizacja handlu narzdami to krok, który zabezpiecza wolno decyzji dotyczcych rozporzdzania wlasnym cialem. 2) Na plaszczynie problemu osobowego traktowania czlowieka pokazuje si, e sprzeda organów moe implikowa uprzedmiotowienie osoby, polegajce na nadaniu jej wartoci handlowej, jednak z drugiej strony uwaa si, e o ile jest to akt dobrowolny, nie ma takiego zagroenia. 3) Powolujc si na solidarno midzyludzk jedna strona przekonuje, e traktowanie ciala jak produktu nie sprzyja budowaniu poczucia wspólnoty, natomiast opozycja odpowiada, e wymóg anonimowoci dawcy altruistycznego równie jej nie buduje. Jeli przedstawione przyklady interpretowa jako analogony metafizycznych antynomii wskazanych przez Kanta, to by moe nalealoby zastosowa take rozwizanie filozofa z Królewca ­ zmieni perspektyw i rozway problem legalizacji handlu narzdami z punktu widzenia biorcy. Sytuacja biorców nie daje si bowiem sprowadzi do roli beneficjentów oczekujcych sprawiedliwego podzialu deficytowego dobra. Bylaby to wizja uproszczona, jednostronna, a nawet stronnicza. Przecie cho nie neguje si nieuchronnoci technik transplantacyjnych, to jednak pojawienie si retoryki w stylu ,,wspólczesna forma kanibalizmu", ,,biopiractwo" czy ,,apartheid medyczny" wiadczy o tym, e najpowaniejszy obiektywny problem transplantologii analizuje si z punktu widzenia dawców. Transplantacja jako dezintegracja i hiperintegracja Prób skonfrontowania na nowo sytuacji dawcy i biorcy zacznijmy od tego, e zabieg jest wprowadzeniem w now sytuacj zarówno dla dawcy, jak i biorcy jako osób w sensie caloci psychofizycznej. Bez wtpienia oddanie narzdu jest naruszeniem integralnoci ciala dawcy, ale take biorcy. Oczywist trosk kadego biorcy jest przecie moliwo odrzucenia przeszczepu, nawet po pieczolowitej, medycznej analizie. Organizm biorcy musi przyj cialo obce, które moe zniszczy aktualny, ciki, ale stabilny stan. Std decyzje o zabiegach s podejmowane tylko wtedy, gdy zagroone jest ycie i nie ma innego rozwizania. Przeszczep jest cigle obarczonym olbrzymim ryzykiem naruszenia integralnoci ciala biorcy. Na ile wplywa to na podejmowanie decyzji, trudno oceni, bo wybiera si pomidzy zyskaniem szansy na ycie a brakiem jego pewnoci. Pascal proponowal podobny zaklad: zyskanie szansy na ycie wieczne wobec braku jego pewnoci. Pascal uznal, e racjonalno nakazuje wybra szans. Wybór biorcy jest wic racjonalny. Problem naruszenia integralnoci ma take wymiar psychofizyczny. I tu sytuacja dawcy i biorcy s zupelnie róne. Dawca funkcjonuje w sposób oczywicie nowy, ale jego nowe-stare cialo nie zaskakuje go na tyle, by si z nim nie utosamia. Podejmujc decyzj, wiadomy dawca nie narusza spoistoci ciala i ducha. W przypadku biorcy czsto jest inaczej, czego przykladem s dyskusje dotyczce przeszczepów twarzy. W przypadku udanego zabiegu pacjent traci pewno, na ile pozostal sob. By moe jeszcze boleniej obierany jest bunt wlasnego ciala w odrzucenia przeszczepu. Najdobitniej wyraa to wtpliwo chorego: czy narzd musi by przyjty przeze mnie, czy przez moje cialo? Mona by powiedzie, e nie jest to wcale przypadek szczególny, podobne czuje si np. osoba bardzo zmczona, która pragnie podj wysilek, ale ,,cialo odmawia posluszestwa". Przeszczep to zabieg pieczolowicie przygotowywany, wyczekiwany, dlatego odrzucenie narzdu zawsze zaskakuje i odczuwa si je jako niepowodzenie nie tylko w aspekcie zwizanym z cialem, ale take mentalnym. Dlatego o ile dawca doznaje dezintegracji, to biorca moe mówi o hiper- czy nad-integracji. Handel narzdami z punktu widzenia biorcy Prób nowego ujcia zagadnienia trzeba zacz od pewnego banalu ­ patologia komercjalizacji narzdów nie jest niczym szczególnym, patologia taka ma bowiem miejsce niezalenie od tego, co jest przedmiotem handlu. Jej poywk jest popyt duo wikszy ni moliwoci jego zaspokojenia. Std zwolennicy legalizacji handlu towarami deficytowymi uwaaj, e mona w ten sposób przynajmniej czciowo zachowa kontrol i mie wplyw na reguly wymiany dóbr, natomiast przeciwnicy powiadaj, e legalizacja nie zlikwiduje nieuczciwoci i wykorzystywania. Jedni i drudzy maj na wzgldzie sprawiedliwo przejawiajc si w konieczno kontroli zysków. I tu napotka mona istotn rónic. Do jej pokazania bdzie przydatne porównanie legalizacji handlu narzdami i legalizacji handlu tzw. mikkimi narkotykami. Podstaw dla tego mogcego budzi kontrowersje skojarzenia jest cel. Nie dy si do legalizacji handlu narkotykami mikkimi po to, by kontrolowa zyski handlarzy czy czerpa z nich korzy w postaci podatków, lecz po to, by chroni ludzi nie tyle przed uzalenieniem, ile przed nieuczciwoci handlarzy. Nabywców narkotyków (uzalenionych) i narzdów lczy determinacja w nabyciu deficytowego dobra ­ co sprawia, e latwo staj si ofiarami. W przypadku braku legalnej procedury handlu niejeden z nich podejmie dzialania naraajce na niebezpieczestwo. Legalizacja ma chroni beneficjentów przed nieuczciwymi handlarzami, a wic przed owymi naduyciami. Kto jest beneficjentem, a kto ofiar handlu? W dotychczasowej dyskusji problem beneficjenta i biorcy byl z jednej strony oczywisty ­ zakladano, e biorca ma oczywisty interes w legalizacji handlu narzdami, wic nie jest ofiar, lecz beneficjentem. Jednoczenie pokazywano, e ofiarami s dawcy, i z tej racji wymagaj szczególnej troski i ochrony. Koronnym argumentem jest stwierdzenie, e dawca bardzo czsto dziala pod presj ubóstwa, które ogranicza wolno wyboru, a co za tym idzie narusza autonomi dawcy. Naley jednak, choby dla rzetelnoci analizy czy zachowania symetrii, zapyta o desperacj ubogiego biorcy i w zwizku z tym zastanowi si, czy nie jest on naraony na nieuczciwe zabiegi ze strony handlarzy. Jeeli przyj, a ma to wlanie miejsce w przypadku dawców, e stopie despe- racji jest wprost proporcjonalny do stopnia zagroenia, to przecie u biorcy jest ona duo wiksza. W przypadku nerek rónica daje si uj zupelnie obiektywnie: biorca bez nerki umrze, a dawca nie, dlatego biorców obowizuje inna modalno ­ oni musz narzd mie/zdoby. Inny typ argumentacji na rzecz tego, e dawca jest ofiar, mówi o ograniczeniu wolnej woli wyraajcej si w moliwoci podejmowania decyzji. U biorcy cala problematyka zwizana z wolnoci i autonomi nabiera innego wymiaru ­ ginie, bo biorca skazany jest zawsze na konieczno zabiegu oraz czekanie na lask od losu, e znajdzie narzd, który zostanie zaakceptowany przez cialo. Jeli wic to autonomia dzialania sprawia, e dawca postrzegany jest jako ofiara, to biorca take ni jest, i to w stopniu o wiele wikszym. W tej perspektywie legalizacja handlu narzdami staje si nie tylko uczciwym bd nieuczciwym interesem, ale rodkiem do ratowania ycia. Dramatyzm tego kroku polega na tym, e wobec nieuczciwego, nielegalnego handlu ofiarami s zarówno dawcy, jak i biorcy, a jedynymi beneficjentami handlarze. Godno czy moliwo godnoci? Jeeli poczucie godnoci to poczucie wlasnej wartoci i jeli jest ono mierzone stopniem poszanowania praw osoby, to z pewnoci handel narzdami moe narusza prawa dawcy. Argumentuje si, e zagroeniem godnoci dawcy stanowi jego uprzedmiotowienie, majce miejsce, gdy integralnej czci osoby ­ cialu ­ trzeba nada warto pienin ze wzgldu na przymus finansowy. Z punktu widzenia biorcy sytuacja ta pozornie jest jasna ­ latwiej splaci dlug pieniny ni dlug wdzicznoci, zatem zaplacenie za narzd jest wygodne, trzeba go tylko wyceni, zrównujc go z innymi towarami. Ten sposób mylenia dalby si zastosowa, o ile zaloy si, e cena za narzd moe by adekwatna. Problemem nie jest bynajmniej jej wysoko, lecz moliwo jej oszacowania. Otó wydaje si, e z perspektywy biorcy jest to niemoliwe. Dawca, gdy dziala racjonalnie, na podstawie wiedzy o tym, co moe go spotka, co traci, a co zyska, moe, aktem swojej woli, ustali cen. Sytuacja jest diametralnie róna z punktu widzenia biorcy, poniewa on nigdy nie kupuje tylko narzdu, on kupuje moliwo dalszego ycia ­ nie pewnej jego jakoci, ale ycia jako takiego. Nie moe go wyceni, bo jest ono niewiadom. Z perspektywy biorcy cena nigdy wic nie jest adekwatna, kady narzd jest bezcenny, dlatego zostaje dlunikiem na zawsze. W tym kontekcie biorca nie uprzedmiotowia ciala dawcy, nie narusza w ten sposób godnoci dawcy; nawet jeli zaplaci za narzd, jego warto zawsze jest wysza ni cena. Podsumowanie Deficyt narzdów do transplantacji stanowi bezdyskusyjny powód, dla którego analiza zagadnienia odplatnego dawstwa musi uwzgldnia sytuacj dawcy i mie na wzgldzie ochron jego praw. Jednak prowadzenie dyskusji tylko z tej perspektywy nie prowadzi do adnych rozstrzygni. Argumenty wytaczane przez przeciwników i zwolenników legalizacji handlu narzdami, a przedstawiane z perspektywy dawcy, nie rozstrzygaj jednoznacznie, czy procedura ta narusza autonomi lub godno dawcy. Co wicej, dyskusja ta wydaje si ugruntowywa stereotyp biednego dawcy i bogatego biorcy, który wplywa na to, e postawa wobec handlu narzdami jest bardzo sceptyczna. Badanie opinii publicznej wskazuje na brak akceptacji wobec legalizacji handlu narzdami. W badaniu przeprowadzonym w Holandii 46% respondentów stwierdzilo, e wprowadzenie zacht finansowych do oddawania nerek jest niepodane, a jedynie 25% z nich uznalo taki system za potrzebny (Kranenburg i in. 2008). Podobnie w Polsce, zdecydowana wikszo ludzi twierdzi, i czlowiek moe ofiarowa potrzebujcemu cz swojego ciala, ale nie powinno si z niej czyni przedmiotu handlu1. Legalizacja handlu narzdami jest podnoszona jako moliwo przynajmniej czciowego rozwizania jednego z najpowaniejszych, o ile nie najpowaniejszego problemu transplantologii ­ deficytu narzdów do przeszczepu. Aby móc bezstronnie rozway t moliwo, konieczna jest naszym zdaniem zmiana, polegajca w wersji slabszej na uwzgldnieniu, a w wersji mocniejszej na przyjciu perspektywy biorcy. Sprowadzenie biorcy do roli beneficjenta okazuje si bowiem duym uproszczeniem. Bibliografia Davis C.L. (2011), How to Increase Living Donation, "Transplant International" 4, s. 344­349. Davis F.D., Crowe S.J. (2009), Organ Markets and the Ends of Medicine, "Journal of Medicine and Philosophy" 6, s. 586­605. The Declaration of Istanbul on Organ Trafficking and Transplant Tourism (2008), "Transplantation" 86, s. 1013­1018. Friedman E.A., Friedman A.L. (2006), PaymentforDonorKidneys:Prosand Cons, "Kidney International" 69, s. 960­962. Friedman E.A. (2010), Stressful Ethical Issues in Uremia Therapy, "Kidney International" 78 (suppl. 117), s. 22­S32. 1 http://badanie.cbos.pl/results.asp?pgsz=10&pgno=1&srchtype=subject&subject=Spoleczestwo -- Zjawiska kontrowersyjne -- Transplantacja narzdów Ghods A.J. (2009), EthicalIssuesandLivingUnrelatedDonorKidneyTransplantation, "Iranian Journal of Kindey Diseases" 3, s. 183­191. Ghods A.J., Nasrollahzadeh D. (2005), Transplant Tourism and the Iranian ModelofRenalTransplantationProgram.EthicalConsiderations, "Experimental and Clinical Transplantation" 3, s. 351­354 Hippen B., Ross L.F., Sade R.M. (2009), Saving Lives Is More Important Than Abstract Moral Concerns: Financial Incentives Should Be Used to Increase Organ Donation, "The Annals of Thoracic Surgery" 88 (4), s. 1053­1061. Holub G. (2009), Odwusposobachpozyskiwaniaorganówdotransplantacji, ,,Studia Gdaskie", t. XXV, s. 129­146, http://www.grzegorzholub.com/ pdf/handel.pdf HumanOrganandTissueTransplantation.FromtheEighthPlenaryMeeting oftheFifty-SeventhWorldHealthAssemblyinGeneva (2004), "Transplantation" 78 (4), s. 493. Kerstein S.J. (2009), Autonomy, Moral Constraints and Markets in Kidneys, "Journal of Medicine and Philosophy" 34, s. 573­585. Kranenburg L. et al. (2008), PublicSurveyofFinancialIncentivesforKidney Donation, "Nephrology Dialysis Transplantation" 23, s. 1039­1042. Konarska I. (2006), Kup nerk!, ,,Wprost" nr 1213 (12 marca 2006), http:// www.przeszczep.pl/?a=tekst&id=639 Matas A.J., Adair A., Wigmore S.J. (2011), PaidOrganDonation, "Annals of the Royal College of Surgeons of England" 93, s. 188­192. Nowacka M. (2009), Cztery strefy oddzialywania terapii transplantacyjnej: stanobecnyiperspektywy, ,,Diametros" 19, s. 93­105, http://www.diametros.iphils.uj.edu.pl/pdf/diam19_nowacka.PDF Omar F., Tufveson G., Welin S. (2010), CompensatedLivingKidneyDonation: APleaforPragmatism, "Health Care Analysis" 18, s. 85­101. Rid A., Bachmann L.M., Wettstein V., Biller-Andorno N. (2009), Would you sellakidneyinaregulatedkidneymarket?Resultsofanexploratorystudy, "Journal of Medical Ethics" 35 (9), s. 558­564. Taylor J.C. (2009), Autonomy and Organ Sales, Revisited, "Journal of Medicine and Philosophy" 34, s. 632­648. Wynn J.J., Alexander Ch.E. (2011), Increasing Organ Donation and Transplantation: the U.S. Experience over the Past Decade, "Transplant International" 4, s. 324­332. Streszczenie Pomimo stara majcych na celu przekonanie potencjalnych dawców do ofiarowania narzdów, caly czas powiksza si deficyt organów, co sprzyja powstawaniu rynku narzdów. W debacie nad jego legalizacj podejmuje si wtki: autonomii decyzji o dawstwie, zasadnoci wykorzystania rachunku utylitarystycznego jako uzasadnienia dla przyzwolenia na handel, oraz roli ciala w rozumieniu osoby. W centrum analiz znajduje si ochrona dawcy. Obecny stan dyskusji przypomina sytuacj filozofii w ujciu Kanta: niemoliwe jest rozstrzygnicie kluczowych problemów. Kantowski zabieg znany jako ,,przewrót kopernikaski w filozofii" polegal na odwróceniu hierarchii wanoci: najpierw ustali trzeba podmiotowe warunki poznania przedmiotu, dopiero po tym mona charakteryzowa sam przedmiot. Proponujemy dokona podobnego zabiegu na gruncie dyskusji o legalizacji handlu narzdami: zamiast prowadzi analizy uwzgldniajce sytuacj dawcy ­ postawi w centrum biorc.

Journal

Przeglad Filozoficzny - Nowa Seria – de Gruyter

Published: Jun 1, 2012

There are no references for this article.