Get 20M+ Full-Text Papers For Less Than $1.50/day. Start a 14-Day Trial for You or Your Team.

Learn More →

Moralna transcendencja ludzkiego życia w świecie (Jan Patočka 1946)

Moralna transcendencja ludzkiego życia w świecie (Jan Patočka 1946) Przegld Filozoficzny ­ Nowa Seria R. 21: 2012, Nr 2 (82), ISSN 1230­1493 DOI: 10.2478/v10271-012-0057-7 Slowa kluczowe: ludzkie bycie, ludzka swoboda, moralna transcendencja, filozofia czeska,T.G.Masaryk,J.Patocka Po II wojnie wiatowej a do roku 1948 Jan Patocka pracowal jako docent na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Karola w Pradze i na Wydziale Pedagogicznym Uniwerstytetu Masaryka w Brnie. Wykladal przede wszystkim histori filozofii antycznej, wydal kilka pism (Pehlednédjinyfilosofie, 1945; Pedsokratickáfilosofie, 1946; Sókratés, 1947; Platón, 1947; Aristotelés, 1949) i opublikowal szereg artykulów. Wród nich s dwie prace z 1946 roku, powicone T.G. Masarykowi: Masarykanasednesníotázky i Masaryk vceraadnes1 Po roku 1945, w obliczu zupelnie nowej sytuacji, do Masaryka (1850­1937), profesora filozofii na praskiej uczelni (od 1882 r.), a w latach 1918­1935 pierwszego czechoslowackiego prezydenta, wracalo wielu czeskich mylicieli. Dla Jana Patocki dzielo Masaryka bylo tematem ycia. Poczwszy od prac przedwojennych (na przyklad MasarykovoaHusserlovopojetíduchovníkrize evropskéholidstva, 1937), a po studia o Masaryku z roku 1976 (Pokusoceskounárodnífilozofiiajehonezdar i KolemMasarykovyfilozofienábozenství; pierwszy raz w samizdacie w 1977 r.) Patocka okazywal filozofii Masaryka naleyty szacunek, ale jednoczenie przystpowal do niej krytycznie. W okresie powojennym dzielo Masaryka posluylo Patocce jako przyczynek do uwag o kryzysie nowoczesnego czlowieka, o sensie ycia ludzkiego i o jego metafizycznej dymensji. Zwlaszcza drugi wspomniany artykul, Masaryk vcera Masarykanasednesníotázky , ,,Kesanská revue" 13, 1946, c. 2, s. 35­38 i Masaryk vceraadnes, ,,Nase doba" 52, 1946, c. 7, s. 302­311. Por. J. Patocka: CesiI, Sebrané spisy sv. 12, Praha: Oikuméne 2006. Brak polskiego przekladu. a dnes (1946), zajmuje si przeslaniem dla wspólczesnoci dokladniej. Wraca do ksiki Svtová revoluce2, która w dziele Masaryka zajmuje szczególne miejsce ­ wyszla bowiem jako ostatni druk zwarty Masaryka w roku 1925, a zarazem jest szerokim przegldem dziala na uchodctwie za I wojny wiatowej w latach 1914­1918, który obejmuje te teoretyczne uwagi o demokracji. Jan Patocka uwaa Svtovou revoluci za prób calkowitego, wyranego i wiernego wyartykulowania caloci, prób, która po I wojnie wiatowej byla optymistyczn odpowiedzi na wszystkie podstawowe kwestie egzystencjalne. Pod koniec lat 30. demokratyczny wiat stanl jednak w obliczu glbokiego, gospodarczego i moralnego kryzysu, który przyniósl kolejn wojn wiatow, a po niej nowe relacje spoleczne. W tej sytuacji postawa Masaryka i jego filozofia nowoczesnych dziejów wydaje si by ju pokonana, wydaje si, e jest ju tylko histori, a nie yw czci dnia dzisiejszego. Nowe czasy przynosz nowe kwestie, ale dzi raczej powracaj pytania o podstawy kryzysu wspólczesnego czlowieka i o moliwoci jego rozwizania. Jan Patocka ocenil stosunek Masaryka do poszukiwa sensu ycia, którego rozumienie przekracza, transcendentuje rzeczywisto, wszystko, co wieckie, i uzasadnia czlowieczestwo czym innym ni jedynie materialnymi relacjami. Co wicej, filozofia Masaryka ma, wedlug Jana Patocki, niezmienne znaczenie dla zachowania metafizycznego jdra czlowieczestwa, tak samo jak wspólczesna filozofia nie jest jedynie reakcj na spoleczn sytuacj, ,,ale jednoczenie jest dowodem silnej woli wspólczesnego czlowieka mówi jasno o potrzebie sensu ostatecznego"3. Jan Patocka pyta, jakie s podstawy kryzysu wspólczesnego czlowieka i za pomoc jakich rodków moe by on rozwizany: czy kryzys ma charakter tylko spoleczny i ekonomiczny, czy etyczna niepewno wspólczesnego czlowieka jest jedynie zjawiskiem, które doprowadzilo do upadku spoleczestwa buruazyjnego i czy nowy porzdek spoleczny jest dla jednostki dostatecznym wsparciem. Dla Jana Patocki takie pytania to pytania o istot czlowieka, pytania metafizyczne: ,,Pytanie mona formulowa jeszcze tak: czy jest czlowiek bytem wylcznie spolecznym, tzn. wystarczy mu ywot w spolecznoci i dla spolecznoci, aby go calkowicie absorbowal i odpowiadal na wszystkie jego podstawowe potrzeby, czy te ma czlowiek z zasady zwizek z plaszczyzn metafizyczn, z czym przekraczajcym rzeczywisto tego wiata?"4 Polskie wydanie: T.G. Masaryk, Rewolucja wiatowa, przel. W.M. Kozlowski, Instytut Wydawniczy W. Renaissance, Warszawa­Pozna­Kraków­Lwów­Stanislawów 1924. 3 J. Patocka: Masarykvceraadnes, w: tene, CesiI, Sebrané spisy sv. 12, Praha: Oikuméne 2006, s. 100: ,,ale zárove dokladem vle moderního clovka zjednat si jasno o poteb posledního smyslu". 4 Tame, s. 96: ,,Otázku lze formulovat jest tak: je clovk výlucn bytost spolecenská, tj. stací zivot ve spolecnosti a pro spolecnost, aby jej pln absorboval a vyhovl vsem jeho Jedno z tych nowych i pilnych pyta zwizane jest z nowym porzdkiem spolecznym, który powinien, oprócz wprowadzenia sprawiedliwoci spolecznej, respektowa take ludzkie sily i instytucje, ,,które obrazuj swobod metafizycznej decyzji"5. Patocka jest bowiem przewiadczony, ,,e czlowiek zmierza, poprzez swoj glbok natur, i jeli nie a do ostatniej strony rzeczy, to przynajmniej ponad powierzchowne zjawisko i jego prawidlowo"6. Metafizyki wic nie musimy pojmowa tylko jako nauki o bycie, jako sposobu obiektywnego zrozumienia rzeczy, ale ,,jako dzianie si, jako akt naszego ycia, naszego bycia po ludzku wolnego"7. Ludzka autentyczno spoczywa, wedlug Patocki, w uwiadomieniu sobie wlasnej swobody i odpowiedzialnoci wobec niemylcej antynomii wiata. Filozofia przy tym musi stara si pokona tendencj ku obiektywizacji, któr Patocka opisze potem jako zmierzanie ku metafizyce w sensie meta-fizyki, jako tendencj mylenia sensu bycia jako przedmiotu innego porzdku i zajmowania si przedmiotami porzdku wyszego8. Jan Patocka okrela ludzk egzystencj jako ycie w wiecie. wiat, tak jak go przeywamy, jest jednoci, caloci, nie jest zakoczony, ale wyznacza istocie wolnej granice wolnoci. Jedno wiata nie jest czym oczywistym, powstaje w wyniku okrelonego denia, wymaga zajcia okrelonej postawy. W zalenoci od tego, jak bardzo czlowiek jest otwarty na jedno wiata i w jaki sposób ow otwarto akceptuje, Patocka rozrónia trzy róne formy ruchu ludzkiej egzystencji9. Kada forma ruchu posiada aspekt indywidualny (który dotyczy egzystencjalnego dowiadczenia jednostki) oraz spoleczny (który dotyczy ruchu ludzkoci jako caloci). Opisujc drugi aspekt, Patocka podkrela znaczenie otwartoci na caloksztalt wiata dla powstania dziejów oraz dla dynamikiichrozwoju. Wydarzeniem, które w zasadniczy sposób wplynlo na histori XX wieku, byla wedlug Patocki I wojna wiatowa. Wyznaczyla charakter poprzedniego stulecia i uczynila z niego stulecie wojen. Byla te przewartociowaniem wartoci w imieniu suwerennej sily subiektywnoci. Wstrzs na froncie, dowiadczany przez szerokie warstwy ludzi, oznaczal przeobraenie ludzkiego istnienia, bezwzgldny brak zaufania do prawd ideologicznych oraz schematycznego postrzegania wiata, a take przywrócenie základním potebám, nebo má clovk podstatn a nutn vztah k metafyzické rovin, k ncemu pekracujícímu skutecnost tohoto svta?" 5 Tame, s. 95: ,,které pedstavují svobodu metafyzického rozhodnutí". 6 Tame, s. 97: ,,ze clovk smuje svou hlubokou povahou ne­li az k poslední stránce vcí, tedy alespo nad pouhý povrchní jev a jeho zákonitost". 7 Tame, s. 97: ,,jako dní, jako akt naseho zivota, naseho bytí lidsky svobodného". 8 E. Kohák: JanPatocka, Praha: H&H 1993, s. 69. 9 Zob. np. J. Patocka: K prehistorii vdy o pohybu: svt, zem, nebe a pohyb lidského zivota,Tvá, roc. 2, 1965, c. 1; J. Patocka: Prirodzenýsvetafenomenológia, w: J. Bodnár (red.), Fenomenológiaaexistencializmus, Bratislava 1967; J. Patocka: Kacískéesejeofilosofiidjin, Praha 1990 oraz w innych artykulach. dowiadczenia nieoczywistoci, dowiadczenia tego, co nie jest uwidocznione, co wystpuje przeciwko oczekiwaniom naocznoci techniki oraz czasów obliczeniowoci. Czlowiek jako istota samotna, rzucona w wiat, przeywa radykaln niepewno samego siebie i wiata, niemniej jednak, gdy osignie rzeczywist postaw niepewnoci oraz wstrzsu, wiat staje si dla niego wiatem. Zwieczeniem rozwaa Patocki nad histori i dziejowoci sEsejeheretyckieofilozofii historycznej (1980). W eseju Pocztek historii jest opublikowana jedna z wersji slynnej analizy trzech ruchów ludzkiego ycia10. Patocka odrzuca ide ludzkiej natury, ludzka forma istnienia jest jego zdaniem aktualna i idealna, dlatego okrela ruchy ludzkiego istnienia, ludzkie dzialalnie, jako podstawowe moliwoci ludzkiego bytowania w wiecie. Trzy podstawowe ruchy s trzema podstawowymi formami aktywnoci yciowej: 1. Ruch akceptacji, poprzez któr zyskujemy miejsce na ziemi i w yciu, i która obejmuje ruch poczcia (ludzka moliwo staje si rzeczywistoci) oraz samotny ruch akceptacji (spoleczestwo bliskich osób stworzy nowej ludzkiej istocie nie tylko przestrze, ale równie miejsce). 2. Ruch przeycia ­ zapewnienie rodków do ycia, trud, powszednio dozna, ruch pracy, która jest gorzkim losem czlowieka, a zarazem koniecznym uwarunkowaniem ycia. 3. Ruch transcendencji ­ ludzie wznosz si ponad codzienn trosk o przetrwanie w twórczym wzlocie wolnoci, w zdolnoci wykraczania, która nadaje sens oraz warto ruchu narodzin i ycia, sens calemu ludzkiemu yciu. Jest to filozofia wielkich ludzi i wielkich czynów. Trzeci ruch jest now form relacji z rzeczywistoci, ,,jest pytaniem, jest odkryciem problematycznoci, nie tego lub owego, ale caloksztaltu rzeczywistoci i ycia, które jest w nim cile umiejscowione"11. Z okresu prehistorii wkraczamy w histori. ,,Historia róni si od ludzkoci prehistorycznej wstrzsem owego akceptowanego sensu"12. Trzecia forma ruchu oznacza powstanie epoki historycznej, a jednoczenie narodziny filozofii. ,,Ludzie, którzy nie pozostaj w skromnoci biernie przyjmowanego sensu, nie mog zadowoli si takim celem, który jest im w taki sposób narzucony, i do czego egzystencjalnie naley nowa zdolno do relacji do bytu i sensu, przy czym zdolno ta nie polega na gotowej, z góry zaloonej odpowiedzi, lecz na stawianiu pyta, a tym wlanie jest filozofia"13. Zob. P. Tame, Tame, Tame, Rezek: JanPatockaavcfenomenologie, Praha: Oikumené 1993. s. 42. s. 73. s. 74. Egzystencja jako ruch, jako urzeczywistnienie moliwoci, oznacza dla Patocki tyle, e egzystencja jest zasadniczo cielesna. Cielesno egzystencji nie jest zwizana li tylko z sytuacj, w której zawsze uczestniczymy, lecz cielesna jest wszelka nasza dzialalno, twórczo, nasza wiadomo i nasze zachowanie. Na podstawie fizycznoci nasze dzialanie jest zawsze ruchem skd i dokd, ma swój punkt wyjcia i cel. Na postawie swej cielesnoci egzystencja odnosi si do ziemi, jako jedna z sil panujcych nad wszelk cielesnoci. Przy czym owa cielesno nie jest wieczna, przedmiotowa, lecz ywa i przeywana, która przypomina w ruchu umiejscowienie, przyjcie sytuacji, w której jestemy postawieni; przypomina, e jestemy czci wszechogarniajcej przyrody. Wielu badaczy ju analizowalo dwa bieguny pojcia ludzkiej egzystencji Jana Patocki. Sensu istnienia nie mona, wedlug Patocki, wywodzi z natury i historii. Czlowiek jest wprawdzie osadzony w przyrodzie, dziejach i kulturze, ale zmierza ku ich obyczajowej transcendencji tak, e rozumie nadany kontekst, e obraca si w jego ramach i e zmierza ku wypelnieniu idei wolnoci14. Streszczenie Pojcie ludzkiego bycia Jana Patocki wychodzi z tego, e czlowiek jest osadzony w naturze, historii i kulturze, ale ma z zasady zwizek z plaszczyzn metafizyczn, z czym przekraczajcym rzeczywisto tego wiata. Metafizyka nie jest dla Patocki jedynie sposobem obiektywnego zrozumienia materii, ale jest to dzianie si, ludzki swobodny sposób ycia. Sformulowanie w roku 1946 tego zagadnienia przez Patock bylo zainspirowane myl T.G. Masaryka. Por. np. E. Kohák: JanPatocka, Praha: H&H 1993. http://www.deepdyve.com/assets/images/DeepDyve-Logo-lg.png Przeglad Filozoficzny - Nowa Seria de Gruyter

Moralna transcendencja ludzkiego życia w świecie (Jan Patočka 1946)

Zouhar, Jan
Przeglad Filozoficzny - Nowa Seria , Volume 21 (2) – Jun 1, 2012
Download PDF
5 pages

Loading next page...
 
/lp/de-gruyter/moralna-transcendencja-ludzkiego-ycia-w-wiecie-jan-pato-ka-1946-rXtlUZ09ED

References

References for this paper are not available at this time. We will be adding them shortly, thank you for your patience.

Publisher
de Gruyter
Copyright
Copyright © 2012 by the
eISSN
1230-1493
DOI
10.2478/v10271-012-0057-7
Publisher site
See Article on Publisher Site

Abstract

Przegld Filozoficzny ­ Nowa Seria R. 21: 2012, Nr 2 (82), ISSN 1230­1493 DOI: 10.2478/v10271-012-0057-7 Slowa kluczowe: ludzkie bycie, ludzka swoboda, moralna transcendencja, filozofia czeska,T.G.Masaryk,J.Patocka Po II wojnie wiatowej a do roku 1948 Jan Patocka pracowal jako docent na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Karola w Pradze i na Wydziale Pedagogicznym Uniwerstytetu Masaryka w Brnie. Wykladal przede wszystkim histori filozofii antycznej, wydal kilka pism (Pehlednédjinyfilosofie, 1945; Pedsokratickáfilosofie, 1946; Sókratés, 1947; Platón, 1947; Aristotelés, 1949) i opublikowal szereg artykulów. Wród nich s dwie prace z 1946 roku, powicone T.G. Masarykowi: Masarykanasednesníotázky i Masaryk vceraadnes1 Po roku 1945, w obliczu zupelnie nowej sytuacji, do Masaryka (1850­1937), profesora filozofii na praskiej uczelni (od 1882 r.), a w latach 1918­1935 pierwszego czechoslowackiego prezydenta, wracalo wielu czeskich mylicieli. Dla Jana Patocki dzielo Masaryka bylo tematem ycia. Poczwszy od prac przedwojennych (na przyklad MasarykovoaHusserlovopojetíduchovníkrize evropskéholidstva, 1937), a po studia o Masaryku z roku 1976 (Pokusoceskounárodnífilozofiiajehonezdar i KolemMasarykovyfilozofienábozenství; pierwszy raz w samizdacie w 1977 r.) Patocka okazywal filozofii Masaryka naleyty szacunek, ale jednoczenie przystpowal do niej krytycznie. W okresie powojennym dzielo Masaryka posluylo Patocce jako przyczynek do uwag o kryzysie nowoczesnego czlowieka, o sensie ycia ludzkiego i o jego metafizycznej dymensji. Zwlaszcza drugi wspomniany artykul, Masaryk vcera Masarykanasednesníotázky , ,,Kesanská revue" 13, 1946, c. 2, s. 35­38 i Masaryk vceraadnes, ,,Nase doba" 52, 1946, c. 7, s. 302­311. Por. J. Patocka: CesiI, Sebrané spisy sv. 12, Praha: Oikuméne 2006. Brak polskiego przekladu. a dnes (1946), zajmuje si przeslaniem dla wspólczesnoci dokladniej. Wraca do ksiki Svtová revoluce2, która w dziele Masaryka zajmuje szczególne miejsce ­ wyszla bowiem jako ostatni druk zwarty Masaryka w roku 1925, a zarazem jest szerokim przegldem dziala na uchodctwie za I wojny wiatowej w latach 1914­1918, który obejmuje te teoretyczne uwagi o demokracji. Jan Patocka uwaa Svtovou revoluci za prób calkowitego, wyranego i wiernego wyartykulowania caloci, prób, która po I wojnie wiatowej byla optymistyczn odpowiedzi na wszystkie podstawowe kwestie egzystencjalne. Pod koniec lat 30. demokratyczny wiat stanl jednak w obliczu glbokiego, gospodarczego i moralnego kryzysu, który przyniósl kolejn wojn wiatow, a po niej nowe relacje spoleczne. W tej sytuacji postawa Masaryka i jego filozofia nowoczesnych dziejów wydaje si by ju pokonana, wydaje si, e jest ju tylko histori, a nie yw czci dnia dzisiejszego. Nowe czasy przynosz nowe kwestie, ale dzi raczej powracaj pytania o podstawy kryzysu wspólczesnego czlowieka i o moliwoci jego rozwizania. Jan Patocka ocenil stosunek Masaryka do poszukiwa sensu ycia, którego rozumienie przekracza, transcendentuje rzeczywisto, wszystko, co wieckie, i uzasadnia czlowieczestwo czym innym ni jedynie materialnymi relacjami. Co wicej, filozofia Masaryka ma, wedlug Jana Patocki, niezmienne znaczenie dla zachowania metafizycznego jdra czlowieczestwa, tak samo jak wspólczesna filozofia nie jest jedynie reakcj na spoleczn sytuacj, ,,ale jednoczenie jest dowodem silnej woli wspólczesnego czlowieka mówi jasno o potrzebie sensu ostatecznego"3. Jan Patocka pyta, jakie s podstawy kryzysu wspólczesnego czlowieka i za pomoc jakich rodków moe by on rozwizany: czy kryzys ma charakter tylko spoleczny i ekonomiczny, czy etyczna niepewno wspólczesnego czlowieka jest jedynie zjawiskiem, które doprowadzilo do upadku spoleczestwa buruazyjnego i czy nowy porzdek spoleczny jest dla jednostki dostatecznym wsparciem. Dla Jana Patocki takie pytania to pytania o istot czlowieka, pytania metafizyczne: ,,Pytanie mona formulowa jeszcze tak: czy jest czlowiek bytem wylcznie spolecznym, tzn. wystarczy mu ywot w spolecznoci i dla spolecznoci, aby go calkowicie absorbowal i odpowiadal na wszystkie jego podstawowe potrzeby, czy te ma czlowiek z zasady zwizek z plaszczyzn metafizyczn, z czym przekraczajcym rzeczywisto tego wiata?"4 Polskie wydanie: T.G. Masaryk, Rewolucja wiatowa, przel. W.M. Kozlowski, Instytut Wydawniczy W. Renaissance, Warszawa­Pozna­Kraków­Lwów­Stanislawów 1924. 3 J. Patocka: Masarykvceraadnes, w: tene, CesiI, Sebrané spisy sv. 12, Praha: Oikuméne 2006, s. 100: ,,ale zárove dokladem vle moderního clovka zjednat si jasno o poteb posledního smyslu". 4 Tame, s. 96: ,,Otázku lze formulovat jest tak: je clovk výlucn bytost spolecenská, tj. stací zivot ve spolecnosti a pro spolecnost, aby jej pln absorboval a vyhovl vsem jeho Jedno z tych nowych i pilnych pyta zwizane jest z nowym porzdkiem spolecznym, który powinien, oprócz wprowadzenia sprawiedliwoci spolecznej, respektowa take ludzkie sily i instytucje, ,,które obrazuj swobod metafizycznej decyzji"5. Patocka jest bowiem przewiadczony, ,,e czlowiek zmierza, poprzez swoj glbok natur, i jeli nie a do ostatniej strony rzeczy, to przynajmniej ponad powierzchowne zjawisko i jego prawidlowo"6. Metafizyki wic nie musimy pojmowa tylko jako nauki o bycie, jako sposobu obiektywnego zrozumienia rzeczy, ale ,,jako dzianie si, jako akt naszego ycia, naszego bycia po ludzku wolnego"7. Ludzka autentyczno spoczywa, wedlug Patocki, w uwiadomieniu sobie wlasnej swobody i odpowiedzialnoci wobec niemylcej antynomii wiata. Filozofia przy tym musi stara si pokona tendencj ku obiektywizacji, któr Patocka opisze potem jako zmierzanie ku metafizyce w sensie meta-fizyki, jako tendencj mylenia sensu bycia jako przedmiotu innego porzdku i zajmowania si przedmiotami porzdku wyszego8. Jan Patocka okrela ludzk egzystencj jako ycie w wiecie. wiat, tak jak go przeywamy, jest jednoci, caloci, nie jest zakoczony, ale wyznacza istocie wolnej granice wolnoci. Jedno wiata nie jest czym oczywistym, powstaje w wyniku okrelonego denia, wymaga zajcia okrelonej postawy. W zalenoci od tego, jak bardzo czlowiek jest otwarty na jedno wiata i w jaki sposób ow otwarto akceptuje, Patocka rozrónia trzy róne formy ruchu ludzkiej egzystencji9. Kada forma ruchu posiada aspekt indywidualny (który dotyczy egzystencjalnego dowiadczenia jednostki) oraz spoleczny (który dotyczy ruchu ludzkoci jako caloci). Opisujc drugi aspekt, Patocka podkrela znaczenie otwartoci na caloksztalt wiata dla powstania dziejów oraz dla dynamikiichrozwoju. Wydarzeniem, które w zasadniczy sposób wplynlo na histori XX wieku, byla wedlug Patocki I wojna wiatowa. Wyznaczyla charakter poprzedniego stulecia i uczynila z niego stulecie wojen. Byla te przewartociowaniem wartoci w imieniu suwerennej sily subiektywnoci. Wstrzs na froncie, dowiadczany przez szerokie warstwy ludzi, oznaczal przeobraenie ludzkiego istnienia, bezwzgldny brak zaufania do prawd ideologicznych oraz schematycznego postrzegania wiata, a take przywrócenie základním potebám, nebo má clovk podstatn a nutn vztah k metafyzické rovin, k ncemu pekracujícímu skutecnost tohoto svta?" 5 Tame, s. 95: ,,které pedstavují svobodu metafyzického rozhodnutí". 6 Tame, s. 97: ,,ze clovk smuje svou hlubokou povahou ne­li az k poslední stránce vcí, tedy alespo nad pouhý povrchní jev a jeho zákonitost". 7 Tame, s. 97: ,,jako dní, jako akt naseho zivota, naseho bytí lidsky svobodného". 8 E. Kohák: JanPatocka, Praha: H&H 1993, s. 69. 9 Zob. np. J. Patocka: K prehistorii vdy o pohybu: svt, zem, nebe a pohyb lidského zivota,Tvá, roc. 2, 1965, c. 1; J. Patocka: Prirodzenýsvetafenomenológia, w: J. Bodnár (red.), Fenomenológiaaexistencializmus, Bratislava 1967; J. Patocka: Kacískéesejeofilosofiidjin, Praha 1990 oraz w innych artykulach. dowiadczenia nieoczywistoci, dowiadczenia tego, co nie jest uwidocznione, co wystpuje przeciwko oczekiwaniom naocznoci techniki oraz czasów obliczeniowoci. Czlowiek jako istota samotna, rzucona w wiat, przeywa radykaln niepewno samego siebie i wiata, niemniej jednak, gdy osignie rzeczywist postaw niepewnoci oraz wstrzsu, wiat staje si dla niego wiatem. Zwieczeniem rozwaa Patocki nad histori i dziejowoci sEsejeheretyckieofilozofii historycznej (1980). W eseju Pocztek historii jest opublikowana jedna z wersji slynnej analizy trzech ruchów ludzkiego ycia10. Patocka odrzuca ide ludzkiej natury, ludzka forma istnienia jest jego zdaniem aktualna i idealna, dlatego okrela ruchy ludzkiego istnienia, ludzkie dzialalnie, jako podstawowe moliwoci ludzkiego bytowania w wiecie. Trzy podstawowe ruchy s trzema podstawowymi formami aktywnoci yciowej: 1. Ruch akceptacji, poprzez któr zyskujemy miejsce na ziemi i w yciu, i która obejmuje ruch poczcia (ludzka moliwo staje si rzeczywistoci) oraz samotny ruch akceptacji (spoleczestwo bliskich osób stworzy nowej ludzkiej istocie nie tylko przestrze, ale równie miejsce). 2. Ruch przeycia ­ zapewnienie rodków do ycia, trud, powszednio dozna, ruch pracy, która jest gorzkim losem czlowieka, a zarazem koniecznym uwarunkowaniem ycia. 3. Ruch transcendencji ­ ludzie wznosz si ponad codzienn trosk o przetrwanie w twórczym wzlocie wolnoci, w zdolnoci wykraczania, która nadaje sens oraz warto ruchu narodzin i ycia, sens calemu ludzkiemu yciu. Jest to filozofia wielkich ludzi i wielkich czynów. Trzeci ruch jest now form relacji z rzeczywistoci, ,,jest pytaniem, jest odkryciem problematycznoci, nie tego lub owego, ale caloksztaltu rzeczywistoci i ycia, które jest w nim cile umiejscowione"11. Z okresu prehistorii wkraczamy w histori. ,,Historia róni si od ludzkoci prehistorycznej wstrzsem owego akceptowanego sensu"12. Trzecia forma ruchu oznacza powstanie epoki historycznej, a jednoczenie narodziny filozofii. ,,Ludzie, którzy nie pozostaj w skromnoci biernie przyjmowanego sensu, nie mog zadowoli si takim celem, który jest im w taki sposób narzucony, i do czego egzystencjalnie naley nowa zdolno do relacji do bytu i sensu, przy czym zdolno ta nie polega na gotowej, z góry zaloonej odpowiedzi, lecz na stawianiu pyta, a tym wlanie jest filozofia"13. Zob. P. Tame, Tame, Tame, Rezek: JanPatockaavcfenomenologie, Praha: Oikumené 1993. s. 42. s. 73. s. 74. Egzystencja jako ruch, jako urzeczywistnienie moliwoci, oznacza dla Patocki tyle, e egzystencja jest zasadniczo cielesna. Cielesno egzystencji nie jest zwizana li tylko z sytuacj, w której zawsze uczestniczymy, lecz cielesna jest wszelka nasza dzialalno, twórczo, nasza wiadomo i nasze zachowanie. Na podstawie fizycznoci nasze dzialanie jest zawsze ruchem skd i dokd, ma swój punkt wyjcia i cel. Na postawie swej cielesnoci egzystencja odnosi si do ziemi, jako jedna z sil panujcych nad wszelk cielesnoci. Przy czym owa cielesno nie jest wieczna, przedmiotowa, lecz ywa i przeywana, która przypomina w ruchu umiejscowienie, przyjcie sytuacji, w której jestemy postawieni; przypomina, e jestemy czci wszechogarniajcej przyrody. Wielu badaczy ju analizowalo dwa bieguny pojcia ludzkiej egzystencji Jana Patocki. Sensu istnienia nie mona, wedlug Patocki, wywodzi z natury i historii. Czlowiek jest wprawdzie osadzony w przyrodzie, dziejach i kulturze, ale zmierza ku ich obyczajowej transcendencji tak, e rozumie nadany kontekst, e obraca si w jego ramach i e zmierza ku wypelnieniu idei wolnoci14. Streszczenie Pojcie ludzkiego bycia Jana Patocki wychodzi z tego, e czlowiek jest osadzony w naturze, historii i kulturze, ale ma z zasady zwizek z plaszczyzn metafizyczn, z czym przekraczajcym rzeczywisto tego wiata. Metafizyka nie jest dla Patocki jedynie sposobem obiektywnego zrozumienia materii, ale jest to dzianie si, ludzki swobodny sposób ycia. Sformulowanie w roku 1946 tego zagadnienia przez Patock bylo zainspirowane myl T.G. Masaryka. Por. np. E. Kohák: JanPatocka, Praha: H&H 1993.

Journal

Przeglad Filozoficzny - Nowa Seria – de Gruyter

Published: Jun 1, 2012

There are no references for this article.