Get 20M+ Full-Text Papers For Less Than $1.50/day. Start a 14-Day Trial for You or Your Team.

Learn More →

Metapoznawczy model świadomości emocji i empiryczne dowody na jego wykonalność

Metapoznawczy model świadomości emocji i empiryczne dowody na jego wykonalność Przegld Filozoficzny ­ Nowa Seria R. 22: 2013, Nr 2 (86), ISSN 1230­1493 DOI: 10.2478/pfns-2013-0048 Metapoznawczy model wiadomoci emocji i empiryczne dowody na jego wykonalno Slowa kluczowe: wiadomo, emocje, metapoznawanie, bodziec afektywny, maskowanie wzrokowe, kontrola, monitorowanie Wprowadzenie wiadoma regulacja emocji ma zasadnicze znaczenie w funkcjonowaniu jednostki w otoczeniu. Jednak wzajemne zwizki midzy wiadomoci i emocjami dotycz nie tylko relacji pomidzy organizmem i jego otoczeniem, ale przede wszystkim mog by wynikiem aktywnoci ludzkiego mózgu (Damasio 2000; Nosal 2009; Zeman 2001). Z perspektywy neurobiologicznej zaklada si, e wiadomo tworzy dostp do reprezentacji somatosensorycznych w mózgu, które mog obejmowa zarówno procesy emocjonalne, jak i motywacyjne, odnoszc si do przeywanych wrae przykroci i przyjemnoci plyncych z ciala (Baars 1998; Tsuchiya, Adolphs 2007). Informacje somatosensoryczne na poziomie psychologicznym wspóltworz rdze self, jak równie s podstaw pamici autobiograficznej (Damasio 2000) oraz stanowi biologiczn podstaw poczucia cigloci (Tsuchyia, Adolphs 2007). Poniewa reprezentacje somatosensoryczne wyraaj homeostaz organizmu, daj nam poczucie niezmiennoci, które towarzyszy cigle zmieniajcym si treciom wiadomym (Damasio 2000; Tsuchiya, Adolphs 2007). Dlatego podstawa wiadomej regulacji emocji moe wiza si z procesami utrzymywania homeostazy stanu ludzkiego organizmu oraz przeksztalceniami w zakresie reprezentacji somatosensorycznej emocji, powizanej ze wiadomym dowiadczeniem. Metapoznawczy model wiadomoci emocji W kontekcie regulacji emocjonalnej wanym problemem jest, w jaki sposób dokonuje si wzajemne oddzialywanie midzy wiadomoci a reprezentacj somatosensoryczn emocji w systemie umysl/mózg. Stosunkowo szerokie spojrzenie na organizacj funkcjonaln takiego oddzialywania umoliwia koncepcja metapoznawania jako nadrzdnego procesu regulujcego wiadome zachowania (Nelson 1996; Nosal 2010). Zgodnie z podstawowym zaloeniem metapoznawczych modeli wiadomoci wiadomo wymaga wystpowania reprezentacji pierwszego rzdu oraz metareprezentacji, dziki którym podmiot zdaje sobie spraw, e jest wiadomy tych reprezentacji (Lau, Rosenthal 2011). Zatem na gruncie metapoznawania wiadome przetwarzanie emocji bdzie zachodzi od strony reprezentacji sensomotorycznych emocji oraz od strony metakomponent wiedzy, np. subiektywnego poczucia trafnoci wiedzy, pewnoci wiedzy, programów realizujcych wiadome czynnoci, wicych si z doborem strategii poznawczej czy programowaniem czynnoci w czasie (Nelson 1996; Nosal 2010). W ten sposób oddzialywanie midzy wiadomoci a emocjami ujmuje si dwojako. W podejciu procesualnym uwzgldnia si oddzialywanie nadrzdnego procesu regulacji czynnoci poznawczych w stosunku do przeywanych emocji. Podejcie dyspozycyjne uwzgldnia metakomponenty wiedzy o emocjach, powizane ze wiadomym dowiadczeniem. W ten sposób dyspozycyjny model wiadomoci emocji wpisuje si wic w teorie wiadomoci wyszego rzdu (Rosenthal 2000; Lau, Rosenthal 2011), wedlug których ze wiadom wiedz (tutaj na temat reprezentacji sensomotorycznych emocji) mamy do czynienia wtedy, gdy wiemy, e jestemy wiadomi tej informacji. Uwzgldniajc hierarchiczn organizacj metapoznawania (Nelson 1996), interakcja wiadomoci i emocji moe si odbywa na zasadzie przeplywu informacji midzy reprezentacj sensomotoryczn emocji a metapoziomem. Wówczas w myl modelu Nelsona kontrola wiadoma emocji moe by rozumiana jako kierunkowy przeplyw informacji z metapoziomu do reprezentacji sensomotorycznej emocji, powiadamiajcy poziom reprezentacji somatosensorycznej, jakie maj by podjte dzialania, np. w odniesieniu do strategii poznawczej czy temporalnego programowania czynnoci. Informacje za zwizane z przeplywem z poziomu reprezentacji sensomotorycznych do metapoziomu odnosi si bd do czynnoci wiadomego monitorowania emocji, slucego do powiadamiania metapoziomu o aktualnym stanie reprezentacji sensomotorycznej bodca afektywnego. Taka organizacja czynnoci metapoznawczych sugeruje, e uwiadamianie sobie informacji zachodzi w sposób sekwencyjny (Lau i Rosenthal 2011). To oznacza, e w przypadku monitorowania wiadomo bdzie bezporednio zalee od czynnoci metapoznaw- czych, które okrelaj aktualny stan reprezentacji sensomotorycznych emocji. Zatem w wypadku kontroli wiadomo bdzie okrelona przez metapoznawanie, wyznaczajce rodki oraz sposoby, w jakie reprezentacja somatosensoryczna emocji moe by uyta (Nelson 1996). Funkcje wiadomego monitorowania wi si zazwyczaj z procesami typu ,,dól-góra", takimi jak detekcja bldów czy monitorowanie ródla, natomiast funkcje wiadomej kontroli ­ z procesami ,,góra-dól", w tym z hamowaniem, rozwizywaniem konfliktów, represj (Fernandez-Duque i in. 2000; Nosal 2010). Metapoznawczy model emocji w kontekcie danych behawioralnych Dowodów na wykonalno powyszego modelu wiadomoci emocji dostarczaj badania behawioralne z uyciem procedur metapoznawczych (Pessoa, Japee, Ungerleider 2005; Szczepanowski, Pessoa 2007; Szczepanowski, Traczyk, Wierzcho, Cleeremans 2012). W paradygmacie metapoznawczym okrela si relacje midzy poprawnoci wykonywania zadania a stopniem uwiadomienia, mierzonym za pomoc subiektywnych skal wiadomoci (Szczepanowski, Pessoa 2007). Brak wiadomoci wie si z uyciem niskich lub niepoprawnych punktów skali (Weiskranz 1997) lub brakiem korelacji (dysocjacj) midzy poprawnoci wykonania zadania a systematycznym uyciem skal (Dienes, Perner 2004). Zaobserwowano wiele przykladów takich dysocjacji (Lau 2008), w tym równie zwizane z metareprezentacj emocji (por. Jolij, Lamme 2005). Przykladowo, w warunkach maskowania wstecznego twarzy afektywnych badani dowiadczali dysocjacji midzy subiektywnym odczuciem pewnoci a wykryciem wczeniej przedstawionego bodca (Szczepanowski, Pessoa 2007). W eksperymencie zaloono, e jeli badani uwiadamiali sobie informacje zwizane z wykryciem twarzy lkowej, to próby, w których uyto wyszej pewnoci, powinny by czciej powizane z poprawnymi odpowiedziami anieli w przypadku prób z odpowiedziami niepoprawnymi. W tym wypadku jako obiektywnej miary metapoznawania uyto czuloci wyznaczonej na podstawie charakterystyk roboczych odbiorcy drugiego rodzaju, obliczonej zgodnie z logik teorii detekcji sygnalów (Kolb, Braun 1995; Kunimoto i in. 2001). Na rys. 1 przedstawiono krzywe robocze odbiorcy w zadaniu wykrycia twarzy afektywnej oraz zadaniu skalowania pewnoci, uwzgldniajcym metapoznawanie. Mona tu wyranie zaobserwowa dysocjacj metapoznawania i wykrycia, poniewa przy bardzo krótkich czasach ekspozycji bodca afektywnego (17 ms) badany nie uwiadamia sobie bodców afektywnych (panel po prawej stronie) pomimo ich wykrycia (panel po lewej stronie). Rys. 1. Krzywe robocze odbiorcy dla pojedynczej osoby badanej, uwzgldniajce zdolno wykrycia twarzy afektywnej oraz czynnoci metapoznawania w zadaniu skalowania pewnoci. Jako ,,trafienia" reprezentowane s próby z poprawnymi odpowiedziami, którym udzielono wysokiego stopnia pewnoci, natomiast ,,falszywe alarmy" odnosz si do prób z niepoprawnymi odpowiedziami, którym towarzyszy wysoka pewno. Krzywe ROC wykrelane wykrelono dla pary: trafienie i falszywy alarm; pola pod krzywymi wiksze od wartoci 0,5 wyraaj niezerow czulo wykrycia lku (lewy panel) oraz odpowiedni czulo metapoznawcz (prawy panel). Zachowanie losowe wyznacza krzywa przerywana. Sekwencyjno czynnoci metapoznawania, prowadzcego do uwiadomienia informacji powizanej z bodcem, w tym informacji afektywnej, mog potwierdza wyniki modelowania komputerowego danych z procedur metapoznawczych, bazujcych na obstawianiu podecyzyjnym (Persaud, McLeod, Cowey 2007). Zazwyczaj w paradygmacie tym badani wykonuj zadanie wymuszonego wyboru, np. dyskryminacji bodców (Persaud, McLeod, Cowey 2007), zadanie uczenia si sztucznych gramatyk (Pasquali i in. 2010) lub podobne, a nastpnie obstawiaj niewielkie zaklady pienine na wyniki swoich wyborów w taki sposób, aby obstawione zaklady byly uwzgldniane w wygranej. Obstawianie podecyzyjne umoliwia wic bezporedni pomiar wiadomoci (Persaud, McLeod, Cowey 2007), poniewa uycie strategii poznawczej w serii prób, która skutkuje wzrostem wyplat, oznacza wiadome zachowanie, natomiast brak wiadomoci skutkuje nieefektywn strategi, prowadzc do pomniejszenia wyplat (Seth, Dienes, Cleeremans, Overgaard, Pessoa 2008b). Innymi slowy, dokonywany jest tutaj pomiar strategii metapoznawczych w odniesieniu do decyzji dotyczcych poprawnoci dyskryminacji. Pasquali i wspólpracownicy (2010) udowodnili, modelujc wyniki obstawiania sieci neuronow, e metapoznawcza sie wyszego rzdu moe w sposób ustawiczny i cigly monitorowa wykonanie zadania zwizane z wykryciem bodca. Odbywa si to w taki sposób, e sie wyszego rzdu jest w stanie rónicowa i klasyfikowa informacj pochodzc z sieci pierwszego rzdu (reprezentacja bodca), jak równie udostpnia informacje do realizacji innych zada wyszego rzdu. W badaniach obstawiania podecyzyjnego maskowanych twarzy lkowych Szczepanowski i wspólpracownicy (dane niepublikowane) pokazali, e warunki pogorszonej i niepogorszonej widocznoci bodca afektywnego prowadz do identycznych rezultatów poznawczych, jak w przypadku wykrycia bodców innego typu, np. ksztaltów geometrycznych (Persaud, McLeod, Cowey 2007; Sandberg i in. 2010). Okazalo si, e wzrost widocznoci bodca lkowego równie skutkowal wyszymi wygranymi pieninymi, co wykazala statystyka log-liniowa. Procedura wyznaczania strategii metapoznawczej wymagala w tym wypadku uycia statystyki log-liniowej ze wzgldu na konieczno modyfikacji hipotezy zerowej dla proporcji wag wygrywajcych (wicej informacji w: Szczepanowski 2010), czego nie uwzgldniono w pierwotnej wersji paradygmatu obstawiania (Persaud, McLeod, Cowey 2007). Przekonujcych dowodów na oddzialywanie metakomponent wiedzy na reprezentacj sensomotoryczn bodców afektywnych dostarczaj równie badania wiadomego dostpu do informacji afektywnej (Szczepanowski, Traczyk, Wierzcho, Cleeremans 2012). Zadaniem badanych bylo wykrycie twarzy lkowych wród nielkowych, pogarszanych przez twarz-mask, a nastpnie subiektywna ocena wykrycia przy uyciu jednej z trzech 4-punktowych skal wiadomoci. W eksperymencie uyto klasycznej skali poczucia pewnoci (Cheesman, Merikle 1984), percepcyjnej skali wiadomoci (Overgaard, Rote, Mouridsen, Ramsøy 2006), kategoryzujcej odczucie widzialnoci bodca, oraz skali szacowania wartoci w ukladzie zaproponowanym przez Sandberga i wspólpracowników (2010), wykorzystujcej wyobraone narastajce wagi pienine. Zgodnie z kryterium korelacji (Dienes, Perner 2004) zaloono, e jeli skala indeksuje wiadom metawiedz, to badany powinien udziela wysokiej pewnoci tylko wtedy, gdy wiedzial, e bodziec wystpil (poprawna decyzja wykrycia), i równoczenie powinien uywa niskiej pewnoci, jeli wiedzial, e zgadywal, e bodziec wystpil (niepoprawna decyzja wykrycia). O braku wiadomej metawiedzy o bodcu wiadczyla sytuacja, gdy badany nie wiedzial, e zgaduje, lub nie wiedzial, e uywa wiedzy, co przejawialo si niewlaciwym uyciem punktów skali. Kryterium korelacji wyznaczono na podstawie statystyki Pearsona, analizujc sil zwizku midzy zmiennymi w tabeli wielodzielczej dla calej populacji. W przypadku skali percepcyjnej oraz pieninej analiza wykazala, e badani mieli tendencj do dychotomizacji wiadomej wiedzy o postrzeonej emocji, gdy tylko skrajne punkty obydwu skal byly uywane w wiadomy sposób. Natomiast dla klasycznej skali pewnoci kady z punktów skali byl uyty wiadomie, co sugerowalo, e subiektywne odczucie bodca afektywnego moe zachodzi w sposób cigly. To oznaczalo, e subiektywne poczucie bodca afektywnego zaley od wlaciwoci taksonomicznych skal, które mog organizowa dostp do informacji afektywnej. Wyniki potwierdzaj zatem, e metawiedza moe wplywa na wiadome dowiadczanie emocji, okrelajc sposób, w jaki reprezentacja emocji ma by udostpniana procesom wiadomym na wymiarze: ciglo lub progowo. W przypadku oddzialywania metawiedzy i reprezentacji emocji istotn kwesti staje si okrelenie, dlaczego reprezentacja bodca afektywnego jest preferowana w dostpie do wiadomego przetwarzania, co pokazuj liczne badania eksperymentalne (Milders, Sahraie, Logan, Donnellon 2006; Yang, Zald, Blake 2007). Przykladowo, badania efektu mrugnicia uwagowego pokazuj, e informacja afektywna (twarz emocjonalna, wlasne imi itp.) nie ulega efektowi mrugnicia, w przeciwiestwie do reprezentacji nienaladowanych afektywnie, które mimo duej sily aktywacji (prezentacja przez 80 ms) nie s wykrywane wiadomie przez badanych (Shapiro, Caldwell, Sorensen 1997). Szczepanowski (2011) wykazal, e w przypadku bodców lkowych czynnikiem wyjaniajcym preferencje treci afektywnych w dostpie do wiadomoci moe by progowo przetwarzania tych reprezentacji. W eksperymencie maskowania wzrokowego badani mieli za zadanie wykry twarz afektywn i uy 6-punktowej skali wiadomoci, aby oceni pewno wykrycia. Okazalo si, e u wikszoci badanych zaobserwowano charakterystyczn nieciglo metapoznawania, polegajc na uyciu maksymalnej pewnoci skali w taki sposób, e dla najwyszej pewnoci badani udzielali wylcznie lub prawie zawsze prawidlowych odpowiedzi. Poniewa taki wzorzec odpowiedzi dla serii prób spelnial zaloenie idealnego obserwatora (niezerowa liczba trafie o najwyszej pewnoci przy braku falszywych alarmów o najwyszej pewnoci), wyniki maskowania zostaly nastpnie zamodelowane przy uyciu percepcyjnego modelu Krantza (1969). Wyniki symulacji wykazaly, e nieciglo metapoznawania moe w istocie pochodzi z progowego charakteru reprezentacji sensomotorycznej emocji. Zatem uycie wiadomej metawiedzy na zasadzie ,,wszystko albo nic" w przypadku bodców afektywnych moe wiadczy o tym, e dla bodca afektywnego funkcja sily aktywacji dla wiadomoci zawiera dyskretne progi przetwarzania i nie ma charakteru ciglego, jak to ma miejsce dla innego typu reprezentacji percepcyjnych (Kanwisher 2001). Model metapoznawczy emocji w kontekcie bada mózgu W metapoznawczym modelu wiadomoci emocji zaklada si odrbno metareprezentacji od reprezentacji pierwszego rzdu. Taka organizacja funkcjonalna metapoznawania wymaga odrbnych struktur neuronalnych w mózgu. Liczne badania neuronaukowe potwierdzaj tak odrbno funkcjonaln, gdy mona eksperymentalnie wyróni obszary, które bd zwizane glównie z wykonaniem czynnoci poznawczych, i obszary zaangaowane wylcznie w przetwarzanie informacji afektywnej (Pessoa 2008; Tsuchiya, Adolphs 2007). W najprostszym wariancie taka organizacja obejmowalaby struktury podkorowe jako neuronaln reprezentacj emocji (Pessoa 2008; Pessoa 2011) oraz obszary korowe zwizane z metapoznawaniem (Lau, Rosenthal 2011). Badania wiadomoci z uyciem procedur metapoznawczych dostarczaj dowodów na to, e reprezentacje wyszego rzdu s zwizane z aktywnoci przedczolowych i ciemieniowych struktur korowych (Lau, Rosenthal 2011) o duym stopniu wzajemnych polcze (Tsuchiya, Adolphs 2007). Niemniej wiadomo sensoryczna bodca afektywnego moe wiza si z rozleglejsz aktywnoci mózgu, obejmujc funkcjonalnie jdra pnia mózgu, obszary wzgórza, przedni cz zakrtu obrczy (Tsuchiya, Adolphs 2007). To sie o duym stopniu wewntrznej organizacji, z du liczb polcze do kory asocjacyjnej i do pnia mózgu (Tsuchiya, Adolphs 2007). W przypadku wiadomego rozpoznawania twarzy afektywnych obszary zwizane z korowym przetwarzaniem obejmuj równie zakrt wrzecionowaty (Pessoa, Japee, Sturman, Ungerleider 2006), który moe stanowi neuronalne podloe metapoznawania podczas wykrywania bodców. Potwierdzaj to midzy innymi badania fMRI prowadzone przez Bara i wspólpracowników (2001), którzy dowiedli, e w warunkach maskowania wzrokowego i szybko przedstawianych bodców geometrycznych aktywno obszaru zakrtu wrzecionowatego byla liniow funkcj pewnoci identyfikacji bodca. Jeli chodzi o aktywno neuronaln, któr mona odnie do reprezentacji pierwszego rzdu, to w duej mierze odpowiedzialne s za ni struktury podkorowe mózgu, obejmujce cialo migdalowate, brzuszn cz prkowia oraz podwzgórze (wicej informacji patrz: Pessoa 2008). Aktywno tych struktur wie si z dostarczaniem informacji wanych dla przetrwania, np. o nadchodzcym zagroeniu, przy czym struktury te dzialaj szybko, w sposób automatyczny, nie obciajc zasobów poznawczych, stanowic tym samym baz neuronaln procesów ,,dól-góra" (Pessoa 2008). Z kolei polczenia neuronalne wychodzce z kory przedczolowej wi si z procesami ,,góra-dól" o mniejszej szybkoci, które pelni funkcj wykonawcz oraz zarzdcz i które powizane s z przetwarzaniem wiadomym (Dolcos, Iordan, Dolcos 2011). Badania neuronaukowe nad przetwarzaniem informacji afektywnej dostarczaj przekonujcych argumentów na funkcjonaln odrbno metapoziomu od reprezentacji emocji i ich wzajemne oddzialywanie. Okazuje si, e przy ograniczonym wiadomym dostpie do postrzeganego bodca afektywnego w warunkach maskowania wzrokowego w skanerze fMRI, mimo e badani nie widzieli bodców, jednak byli w stanie trafnie dyskryminowa tre emocjonaln bodca, co bylo skorelowane z aktywnoci ciala migdalowatego (Morrison i in. 1999). Niemniej w tym wypadku badani nie wyraali subiektywnej pewnoci wykrycia, gdy behawioraln zdolno wykrycia oceniano na podstawie nacinicia klawisza. Jednake badania fMRI maskowania wzrokowego, w których po zakoczeniu procedury badawczej pytano o obecno twarzy lkowej, wykazaly, e bodziec oceniony w subiektywnym sprawozdaniu jako niewidoczny równie prowadzil do istotnego wzrostu aktywnoci ciala migdalowatego (Whalen i in. 1998). W badaniach fMRI maskowania wzrokowego twarzy afektywnych z uyciem subiektywnej skali pewnoci wykazano równie, e aktywno ciala migdalowatego zaleala od wiadomoci bodca wyraanej na subiektywnej skali pewnoci (Pessoa, Japee, Sturman, Ungerleider 2006). Okazalo si, e w grupie badanych, którzy nie wykazywali wiadomoci postrzeganego bodca o czasie prezentacji 33 ms, nie stwierdzono aktywnoci ciala migdalowatego, jednak przy dluszej ekspozycji bodca afektywnego (67 ms) cialo migdalowate aktywizowalo si. Inny wzorzec aktywnoci stwierdzono w grupie osób, które zawsze wyraaly wiadomo bodca afektywnego na skali, poniewa przy obydwu czasach ekspozycji kadorazowo badacze stwierdzili u nich aktywno ciala migdalowatego. Co ciekawe, podobny rónicowy wzorzec aktywnoci neuronalnej w funkcji wiadomoci bodca obserwowalny byl w strukturze zakrtu wrzecionowatego. Odrbno metapoznawania i reprezentacji somatosensorycznych emocji potwierdzaj równie badania lepowidzenia twarzy afektywnych, angaujce blokowanie czynnoci metapoznawczych za pomoc stymulacji przezczaszkowej TMS (Jolij, Lamme 2005). Okazuje si, e w warunkach optymalnej widzialnoci twarzy emocjonalnych aktywno korowa prowadzi do prawidlowej rozpoznawalnoci twarzy (poziom niepogorszony), natomiast aktywno podkorowa jest ignorowana. Kiedy jednak aktywno korow tlumi si poprzez stymulacj TMS, aktywno podkorowa zyskuje na sile i równie moe prowadzi do trafnych rozpozna bodców afektywnych. Badania wiadomoci z uyciem maskowania wzrokowego figur geometrycznych i przezczaszkowej stymulacji magnetycznej TMS pokazuj, e obszary zwizane z metapoznawaniem mog obejmowa kor przedczolow grzbietowo-boczn (Rounis i in. 2010). W szczególnoci badacze wykazali, e przyloenie stymulacji TMS do tego obszaru powodowalo podczas maskowania pogorszenie subiektywnego pomiaru wiadomoci w stosunku do warunku kontrolnego bez stymula- cji TMS, przy jednoczesnym zachowaniu zdolnoci rónicowania bodców dla obydwu warunków. Dowodów na prawdopodobny efekt oddzialywania metapoznawania na poziom reprezentacji emocji dostarczaj badania wplywu powtarzalnej stymulacji TMS na nastrój badanych, szacowanego za pomoc subiektywnej skali z zaznaczonymi stanami afektywnymi (Pascual-Leone i in. 1996). Okazalo si, e prawostronna stymulacja obszarów kory przedczolowej grzbietowo-bocznej powodowala, e badani znacznie czciej zaznaczali na skali kategori ,,Smutek" i rzadziej kategori ,,Rado" w porównaniu do lewostronnej stymulacji kory. Mamy równie liczne dowody eksperymentalne, e przednia cz zakrtu obrczy (Fernandez-Duque, Baird, Posner 2000) oraz obszar kory przedczolowej (Pessoa 2008) mog istotnie partycypowa w czynnociach metapoznawania, zarówno w zakresie kontroli, jak i monitorowania informacji afektywnej. W duym uproszczeniu, wiadoma kontrola poznawcza nakierowana na regulacj odpowiedzi afektywnej moglaby si przejawia w modulacyjnym wplywie obszarów korowych na aktywno ciala migdalowatego. W interesujcym badaniu z uyciem techniki neuroobrazowania fMRI zaobserwowano tak zaleno (Ochsner i in. 2004). Badanych przydzielono do dwóch grup, których uczestnicy, w odpowiedzi na ekspozycj awersyjnych zdj, mieli za zadanie wiadomie ,,dystansowa si" od postrzeganych obrazów (obnienie subiektywnego odczucia bodca negatywnego) lub emocjonalnie utosamia z postrzeganym bodcem (powikszenie subiektywnego odczucia bodca negatywnego). Okazalo si, e obydwie strategie kontroli skutkowaly zmniejszon lub zwikszon aktywnoci ciala migdalowatego zgodn z typem strategii. Co wicej, zaobserwowano równie zmian wzorca aktywnoci struktur kory przedczolowej, zwizan z programowaniem czynnoci, poniewa w przypadku pierwszej strategii aktywizowal si obszar prawostronny boczny kory, natomiast w drugim przypadku obszar lewostronny tylno-przyrodkowy. Jeli chodzi o oddzialywanie midzy wiadomoci a reprezentacj somatosensoryczn emocji, to badania mózgu dostarczaj przekonujcych dowodów na istotne zaangaowanie przednich struktur zakrtu obrczy w tego typu interakcj (Bush i in. 2000). Wydaje si e obszar zakrtu obrczy jest niezwykle wany dla ekspresji i przeywania emocji, motywacji i powizanych z nimi stanów wiadomoci (Fernandez-Duque i in. 2000). Okazuje si, e w zakrcie mona wydzieli obszary, które wykazuj selektywne odpowiedzi w zalenoci od typu przetwarzania, tj. obszary tej struktury uznawane za poznawcze zazwyczaj przetwarzaj aspekty poznawcze informacji (np. poznawcza wersja zadania Stroopa), natomiast obszary afektywne odpowiadaj za przetwarzanie informacji emocjonalnej zwizanej z bodcem (wersja afektywna zadania Stroopa) (Bush i in. 2000). Liczne polczenia wychodzce z przedniej i tylnej czci zakrtu obrczy do kory ciemieniowej (czci rodkowej i przyrodko- wej), jak równie cz rodkowa kory czolowej zaangaowane s w wiadome przetwarzanie informacji o self, emocje i wewntrzny monitoring (Baars, Ramsøy, Laureys 2003). Przestrzenna analiza lokalizacyjna aktywnoci EEG równie wykazala funkcjonaln odrbno zakrtu obrczy i obszarów korowych w trakcie hamowania odpowiedzi motorycznej na bodziec emocjonalny (Chiu, Holmes, Pizzagalli 2008). W eksperymencie ,,Go/No-Go" badani byli proszeni o udzielenie odpowiedzi lub powstrzymywanie si od jej udzielenia w obecnoci prezentowanego na ekranie bodca afektywnego. Okazalo si, e aktywno obszarów kory przedczolowej wizala si z czynnoci hamowania niezalenie od znaku przetwarzanej emocji, równoczenie w tylnej czci przedniego zakrtu obrczy obserwowano odpowiedzi wylcznie na znak emocji bez efektu inhibicji. Badania neuroobrazowania nad odczuciem bólu potwierdzaj równie zaangaowanie struktur zakrtu w czynnoci monitorowania. wiadome dowiadczenie bólu zaley nie tylko od stymulacji sensorycznej, ale równie od tego, w jaki sposób dowiadczenie zostalo ocenione (Bandura, O'Leary, Taylor, Gauthier, Gossard 1987). Badania pokazuj, e odpowied z przedniego zakrtu obrczy wprost odzwierciedlala stymulacj bólow gorcym bodcem (Craig, Reiman, Evans, Bushnell 1996). Co wicej, bodziec gorcy oceniany jako bolesny prowadzil do wikszej aktywnoci zakrtu anieli bodziec oceniony tylko jako cieply. Implikacje kliniczne modelu Metapoznawczy model wiadomoci emocji pociga za sob implikacje w zakresie wyjaniania psychopatologii zachowa. Przykladowo, upoledzenia wiadomej metawiedzy mog wyjania przyczyny zaburze psychiatrycznych takich jak schizofrenia lub psychozy afektywyne. U osób ze schizofreni obserwuje si masywny mechanizm zaprzeczania, który prowadzi do braku wiadomoci choroby. Brak wiadomoci choroby bylby wynikiem upoledze w strukturze metawiedzy, a wystpowanie licznych bldów perseweracyjnych mogloby wynika z zaburze czynnoci metapoznawczych zwizanych z monitorowaniem, co pokazano w badaniach (Young, Davila, Sher 1993). Model metapoznawczy moe wyjania równie psychopatologi zachowa antyspolecznych. Siever (2008) sugeruje, e ,,napd" agresji, wyzwalany przez bodce zewntrzne, inicjowany jest przez poziom reprezentacji emocji, obejmujcych takie struktury jak cialo migdalowate i wysp, który uaktywnia odpowied afektywn adekwatn do zakodowanych wzorców zachowania. Dlatego w przypadku osobowoci antyspolecznej aktywno metapoznawcza powizana z czynnoci wiadomego hamowania, najprawdopodobniej zwizana z aktywnoci kory przedczolowej i zakrtu obrczy, moe by funkcjonalnie upoledzona, co w rezultacie nie zabezpiecza przed pojawianiem si destruktywnych zachowa. Równie zaburzenia lkowe uogólnione mona wyjania w kontekcie czynnoci metapoznawania. W zespole lku uogólnionego obserwuje si nierealistyczne, uporczywe zamartwianie si, które mona wytlumaczy utrzymywaniem przez pacjentów przekona o uytecznoci zamartwiania si jako skutecznej strategii radzenia sobie z trudnociami w odpowiedzi na wyzwalajce bodce stresowe (np. zagraajce) (Wells 1995). Takie zaburzenia lkowe wynikalyby z nieprawidlowoci w zakresie metapoznawania, obejmujcych aktywowanie nieadekwatnych strategii radzenia sobie z trudnociami, nakierowanych na aktywizacj wzorców skojarzonych z zagroeniem1. Bibliografia Baars B.J. (1998), Metaphors of Consciousness and Attention in the Brain, ,,Trends in Neurosciences" 21, 2, s. 58­62. Baars B.J., Ramsøy T.Z., Laureys S. (2003), Brain, Conscious Experience and the Observing Self, ,,Trends in Neurosciences" 26, 12, s. 671­675. Bandura A., O'Leary A., Taylor C.B., Gauthier J., Gossard D. (1987), Perceived Self-efficacy and Pain Control: Opioid and Nonopioid Mechanisms, ,,Journal of Personality and Social Psychology" 53, 3, s. 563. Bar M., Tootell R.B.H., Schacter D.L., Greve D.N., Fischl B., Mendola J.D. (2001), Cortical Mechanisms Specific to Explicit Visual Object Recognition, ,,Neuron" 29, 2, s. 529­535. Bush G., Luu P., Posner M.I. (2000), Cognitive and Emotional Influences in Anterior Cingulate Cortex, ,,Trends in Cognitive Sciences" 6, 4, s. 215­222. Cheesman J., Merikle P.M. (1984), Priming with and without Awareness, ,,Perception and Psychophysics" 36, 4, s. 387­395. Chiu P.H., Holmes A.J., Pizzagalli D.A. (2008), Dissociable Recruitment of Rostral Anterior Cingulate and Inferior Frontal Cortex in Emotional Response Inhibition, ,,Neuroimage" 42, 2, s. 988­997. Craig A.D., Reiman E.M., Evans A., Bushnell M.C. (1996), Functional Imaging of an Illusion of Pain, ,,Nature" 384, s. 258­260. Damasio A.R. (2000), Tajemnica wiadomoci. Jak cialo i emocje wspóltworz wiadomo, Pozna: Dom Wydawniczy Rebis. Dienes Z., Perner J. (2004), Assumptions of a Subjective Measure of Consciousness: Three Mappings, w: R. Gennaro (ed.), Higher Order Theories of Consciousness, Amsterdam: John Benjamins Publishers, s. 173­199. 1 Projekt zostal sfinansowany ze rodków Narodowego Centrum Nauki przyznanych na podstawie decyzji nr DEC-2011/03/B/HS6/01799. Dolcos F., Iordan A.D., Dolcos S. (2011), Neural Correlates of Emotion-Cognition Interactions: A Review of Evidence from Brain Imaging Investigations, ,,Journal of Cognitive Psychology" 23, s. 669­695. Fernandez-Duque D., Baird J.A., Posner M.I. (2000), Executive Attention and Metacognitive Regulation, ,,Consciousness and Cognition" 9, 2, s. 288­307. Jolij J., Lamme V.A.F. (2005), Repression of Unconscious Information by Conscious Processing: Evidence from Affective Blindsight Induced by Transcranial Magnetic Stimulation, ,,Proceedings of the National Academy of Sciences" 102, 30, s. 107­147. Kanwisher N. (2001), Neural Events and Perceptual Awareness, ,,Cognition" 79, 1­2, s. 89­113. Kolb F.C., Braun J. (1995), Blindsight in Normal Observers, ,,Nature" 377, s. 336­338. Krantz D.H. (1969), Threshold Theories of Signal Detection, ,,Psychological Review" 76, 3, s. 308­324. Kunimoto C., Miller J., Pashler H. (2001), Confidence and Accuracy of NearThreshold Discrimination Responses, ,,Consciousness and Cognition" 10, 3, s. 294­340. Lau H.C. (2008), Are We Studying Consciousness Yet?, w: L. Weiskrantz, M. David (eds.), Frontiers of Consciousness: Cichele Lectures, Oxford: Oxford University Press, s. 245­258. Lau H.C., Rosenthal D. (2011), Empirical Support for Higher-Order Theories of Conscious Awareness, ,,Trends in Cognitive Sciences" 15, 8, s. 365­373. Milders M., Sahraie A., Logan S., Donnellon N. (2006), Awareness of Faces Is Modulated by Their Emotional Meaning, ,,Emotion" 6, 1, s. 10­17. Morris J.S., Öhman A., Dolan R.J. (1999), A Subcortical Pathway to the Right Amygdala Mediating `Unseen' Fear, ,,Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America" 96, 4, s. 1680. Nelson T.O. (1996), Consciousness and Metacognition, ,,American Psychologist" 51, 2, s. 102. Nosal C.S. (2009), Umysl rozbity i integrowany. W poszukiwaniu holonu, w: J. Kozielecki (red.), Nowe idee w psychologii, Gdask: Gdaskie Wydawnictwo Psychologiczne. Nosal C.S. (2010), Umysl poczwórnie ograniczony. Bariery i kompensacje w poznawaniu, ,,Studia z Kognitywistyki i Filozofii Umyslu" 5. Ochsner K.N., Ray R.D., Cooper J.C., Robertson E.R., Chopra S., Gabrieli J.D.E., Gross J.J. (2004), For Better or for Worse: Neural Systems Supporting the Cognitive Down- and Up-Regulation of Negative Emotion, ,,Neuroimage" 23, 2, s. 483­499. Overgaard M., Rote J., Mouridsen K., Ramsøy T.Z. (2006), Is Conscious Perception Gradual or Dichotomous? A Comparison of Report Methodologies during a Visual Task, ,,Consciousness and Cognition" 15, 4, s. 700­708. Pascual-Leone A., Catala M.D., Pascual A.P.L. (1996), Lateralized Effect of Rapid-Rate Transcranial Magnetic Stimulation of the Prefrontal Cortex on Mood, ,,Neurology" 46, 2, s. 499­502. Pasquali A., Timmermans B., Cleeremans A. (2010), Know Thyself: Metacognitive Networks and Measures of Consciousness, ,,Cognition" 117, s. 182­190. Persaud N., McLeod P., Cowey A. (2007), Post-decision Wagering Objectively Measures Awareness, ,,Nature Neuroscience" 10, 2, s. 257­261. Pessoa L. (2005), To What Extent Are Emotional Visual Stimuli Processed without Attention and Awareness?, ,,Current Opinion in Neurobiology" 15, 2, s. 188­196. Pessoa L. (2008), On the Relationship between Emotion and Cognition, ,,Nature Reviews Neuroscience" 9, 2, s. 148­158. Pessoa L., Japee S., Ungerleider L.G. (2005), Visual Awareness and the Detection of Fearful Faces, ,,Emotion" 5, 2, s. 243­247. Pessoa L., Japee S., Sturman D., Ungerleider L.G. (2006), Target Visibility and Visual Awareness Modulate Amygdala Responses to Fearful Faces, ,,Cerebral Cortex" 16, 3, s. 366. Rosenthal D.M. (2000), Consciousness, Content, and Metacognitive Judgments, ,,Consciousness and Cognition" 9, 2, s. 203­214. Rounis E., Maniscalco B., Rothwell J.C., Passingham R.E., Lau H. (2010), Theta-burst Transcranial Magnetic Stimulation to the Prefrontal Cortex Impairs Metacognitive Visual Awareness, ,,Cognitive Neuroscience" 3, 1, s. 165­175. Sandberg K., Timmermans B., Overgaard M., Cleeremans A. (2010), Measuring Consciousness: Is One Measure Better than the Other?, ,,Consciousness and Cognition" 19, 4, s. 1069­1078. Seth A.K., Dienes Z., Cleeremans A., Overgaard M., Pessoa L. (2008b), Measuring Consciousness: Relating Behavioural and Neurophysiological Approaches, ,,Trends in Cognitive Sciences" 12, 8, s. 314­321. Shapiro K.L., Caldwell J., Sorensen R.E. (1997), Personal Names and the Attentional Blink: A Visual `Cocktail Party' Effect, ,,Journal of Experimental Psychology: Human Perception and Performance" 23, 2, s. 504. Siever L. (2008), Neurobiology of Aggression and Violence, ,,American Journal of Psychiatry" 165, 4, s. 429­442. Szczepanowski R. (2010), Absence of Advantageous Wagering Does Not Mean That Awareness Is Fully Abolished, ,,Consciousness and Cognition" 19, 1, s. 426­431. Szczepanowski R. (2011), Conscious Access to Fear-relevant Information Is Mediated by Threshold, ,,Polish Psychological Bulletin" 42, 2, s. 56­64. Szczepanowski R., Pessoa L. (2007), Fear Perception: Can Objective and Subjective Awareness Measures Be Dissociated?, ,,Journal of Vision" 7, 4, s. 1­17. Szczepanowski R., Wierzcho M., Szulycki M. (w przygotowaniu), Metacognitive Modulation on Neural Representation of Affective Stimuli: Evidence from Post-decision Wagering. Tsuchiya N., Adolphs R. (2007), Emotion and Consciousness, ,,Trends in Cognitive Sciences" 11, 4, s. 158­167. Weiskrantz L. (1997), Consciousness Lost and Found: A Neuropsychological Exploration, New York: Oxford University Press. Wells A. (1995), Meta-Cognition & Worry: A Cognitive Model of Generalized Anxiety Disorder, ,,Behavioural and Cognitive Psychotherapy" 23, s. 301­301. Whalen P.J., Rauch S.L., Etcoff N.L., McInerney S.C., Lee M.B., Jenike M.A. (1998), Masked Presentations of Emotional Facial Expressions Modulate Amygdala Activity without Explicit Knowledge, ,,Journal of Neuroscience" 18, 1, s. 411­418. Yang E., Zald D.H., Blake R. (2007), Fearful Expressions Gain Preferential Access to Awareness during Continuous Flash Suppression, ,,Emotion" 7, 4, s. 882. Young D.A., Davila R., Scher H. (1993), Unawareness of Illness and Neuropsychological Performance in Chronic Schizophrenia, ,,Schizophrenia Research" 10, 2, s. 117­124. Zeman A. (2001), Consciousness, ,,Brain" 124, s. 1263­1289. Streszczenie W pracy zaprezentowano metapoznawczy model wiadomoci w kontekcie przetwarzania bodców afektywnych. Model wyjania problem regulacji wiadomych zachowa w odniesieniu do przetwarzania bodców afektywnych oraz aktywnoci neuronalnej ludzkiego mózgu. Zgodnie z podstawowym zaloeniem metapoznawczych modeli wiadomoci wymaga si wystpowania reprezentacji pierwszego rzdu oraz metareprezentacji, dziki którym podmiot zdaje sobie spraw, e jest wiadomy tych reprezentacji. W myl modelu metapoznawczego interakcja wiadomoci i emocji moe zachodzi przy zaloeniu przeplywu informacji midzy reprezentacj sensomotoryczn emocji a metapoziomem. Dlatego metapoznawanie mona odnie do wiedzy lub funkcji wykonawczych, które monitoruj lub kontroluj emocje. Przedstawiono dowody na wykonalno modelu w oparciu o badania wplywu metawiedzy na reprezentacj sensomotoryczn w serii eksperymentów behawioralnych z wykorzystaniem subiektywnych skal wiadomoci i metod neuroobrazowania mózgu. Zaproponowany metapoznawczy model wiadomoci moe znale swoje zastosowanie w badaniach neuronaukowych mózgu do wydzielenia obszarów wiadomej percepcji w postrzeganiu bodców afektywnych, jak równie w obszarze psychologii klinicznej w rozumieniu poznawczych przyczyn powstawania zaburze psychicznych. http://www.deepdyve.com/assets/images/DeepDyve-Logo-lg.png Przeglad Filozoficzny - Nowa Seria de Gruyter

Metapoznawczy model świadomości emocji i empiryczne dowody na jego wykonalność

Download PDF
16 pages

Loading next page...
 
/lp/de-gruyter/metapoznawczy-model-wiadomo-ci-emocji-i-empiryczne-dowody-na-jego-yE0YTLWtHq
Publisher
de Gruyter
Copyright
Copyright © 2013 by the
eISSN
1230-1493
DOI
10.2478/pfns-2013-0048
Publisher site
See Article on Publisher Site

Abstract

Przegld Filozoficzny ­ Nowa Seria R. 22: 2013, Nr 2 (86), ISSN 1230­1493 DOI: 10.2478/pfns-2013-0048 Metapoznawczy model wiadomoci emocji i empiryczne dowody na jego wykonalno Slowa kluczowe: wiadomo, emocje, metapoznawanie, bodziec afektywny, maskowanie wzrokowe, kontrola, monitorowanie Wprowadzenie wiadoma regulacja emocji ma zasadnicze znaczenie w funkcjonowaniu jednostki w otoczeniu. Jednak wzajemne zwizki midzy wiadomoci i emocjami dotycz nie tylko relacji pomidzy organizmem i jego otoczeniem, ale przede wszystkim mog by wynikiem aktywnoci ludzkiego mózgu (Damasio 2000; Nosal 2009; Zeman 2001). Z perspektywy neurobiologicznej zaklada si, e wiadomo tworzy dostp do reprezentacji somatosensorycznych w mózgu, które mog obejmowa zarówno procesy emocjonalne, jak i motywacyjne, odnoszc si do przeywanych wrae przykroci i przyjemnoci plyncych z ciala (Baars 1998; Tsuchiya, Adolphs 2007). Informacje somatosensoryczne na poziomie psychologicznym wspóltworz rdze self, jak równie s podstaw pamici autobiograficznej (Damasio 2000) oraz stanowi biologiczn podstaw poczucia cigloci (Tsuchyia, Adolphs 2007). Poniewa reprezentacje somatosensoryczne wyraaj homeostaz organizmu, daj nam poczucie niezmiennoci, które towarzyszy cigle zmieniajcym si treciom wiadomym (Damasio 2000; Tsuchiya, Adolphs 2007). Dlatego podstawa wiadomej regulacji emocji moe wiza si z procesami utrzymywania homeostazy stanu ludzkiego organizmu oraz przeksztalceniami w zakresie reprezentacji somatosensorycznej emocji, powizanej ze wiadomym dowiadczeniem. Metapoznawczy model wiadomoci emocji W kontekcie regulacji emocjonalnej wanym problemem jest, w jaki sposób dokonuje si wzajemne oddzialywanie midzy wiadomoci a reprezentacj somatosensoryczn emocji w systemie umysl/mózg. Stosunkowo szerokie spojrzenie na organizacj funkcjonaln takiego oddzialywania umoliwia koncepcja metapoznawania jako nadrzdnego procesu regulujcego wiadome zachowania (Nelson 1996; Nosal 2010). Zgodnie z podstawowym zaloeniem metapoznawczych modeli wiadomoci wiadomo wymaga wystpowania reprezentacji pierwszego rzdu oraz metareprezentacji, dziki którym podmiot zdaje sobie spraw, e jest wiadomy tych reprezentacji (Lau, Rosenthal 2011). Zatem na gruncie metapoznawania wiadome przetwarzanie emocji bdzie zachodzi od strony reprezentacji sensomotorycznych emocji oraz od strony metakomponent wiedzy, np. subiektywnego poczucia trafnoci wiedzy, pewnoci wiedzy, programów realizujcych wiadome czynnoci, wicych si z doborem strategii poznawczej czy programowaniem czynnoci w czasie (Nelson 1996; Nosal 2010). W ten sposób oddzialywanie midzy wiadomoci a emocjami ujmuje si dwojako. W podejciu procesualnym uwzgldnia si oddzialywanie nadrzdnego procesu regulacji czynnoci poznawczych w stosunku do przeywanych emocji. Podejcie dyspozycyjne uwzgldnia metakomponenty wiedzy o emocjach, powizane ze wiadomym dowiadczeniem. W ten sposób dyspozycyjny model wiadomoci emocji wpisuje si wic w teorie wiadomoci wyszego rzdu (Rosenthal 2000; Lau, Rosenthal 2011), wedlug których ze wiadom wiedz (tutaj na temat reprezentacji sensomotorycznych emocji) mamy do czynienia wtedy, gdy wiemy, e jestemy wiadomi tej informacji. Uwzgldniajc hierarchiczn organizacj metapoznawania (Nelson 1996), interakcja wiadomoci i emocji moe si odbywa na zasadzie przeplywu informacji midzy reprezentacj sensomotoryczn emocji a metapoziomem. Wówczas w myl modelu Nelsona kontrola wiadoma emocji moe by rozumiana jako kierunkowy przeplyw informacji z metapoziomu do reprezentacji sensomotorycznej emocji, powiadamiajcy poziom reprezentacji somatosensorycznej, jakie maj by podjte dzialania, np. w odniesieniu do strategii poznawczej czy temporalnego programowania czynnoci. Informacje za zwizane z przeplywem z poziomu reprezentacji sensomotorycznych do metapoziomu odnosi si bd do czynnoci wiadomego monitorowania emocji, slucego do powiadamiania metapoziomu o aktualnym stanie reprezentacji sensomotorycznej bodca afektywnego. Taka organizacja czynnoci metapoznawczych sugeruje, e uwiadamianie sobie informacji zachodzi w sposób sekwencyjny (Lau i Rosenthal 2011). To oznacza, e w przypadku monitorowania wiadomo bdzie bezporednio zalee od czynnoci metapoznaw- czych, które okrelaj aktualny stan reprezentacji sensomotorycznych emocji. Zatem w wypadku kontroli wiadomo bdzie okrelona przez metapoznawanie, wyznaczajce rodki oraz sposoby, w jakie reprezentacja somatosensoryczna emocji moe by uyta (Nelson 1996). Funkcje wiadomego monitorowania wi si zazwyczaj z procesami typu ,,dól-góra", takimi jak detekcja bldów czy monitorowanie ródla, natomiast funkcje wiadomej kontroli ­ z procesami ,,góra-dól", w tym z hamowaniem, rozwizywaniem konfliktów, represj (Fernandez-Duque i in. 2000; Nosal 2010). Metapoznawczy model emocji w kontekcie danych behawioralnych Dowodów na wykonalno powyszego modelu wiadomoci emocji dostarczaj badania behawioralne z uyciem procedur metapoznawczych (Pessoa, Japee, Ungerleider 2005; Szczepanowski, Pessoa 2007; Szczepanowski, Traczyk, Wierzcho, Cleeremans 2012). W paradygmacie metapoznawczym okrela si relacje midzy poprawnoci wykonywania zadania a stopniem uwiadomienia, mierzonym za pomoc subiektywnych skal wiadomoci (Szczepanowski, Pessoa 2007). Brak wiadomoci wie si z uyciem niskich lub niepoprawnych punktów skali (Weiskranz 1997) lub brakiem korelacji (dysocjacj) midzy poprawnoci wykonania zadania a systematycznym uyciem skal (Dienes, Perner 2004). Zaobserwowano wiele przykladów takich dysocjacji (Lau 2008), w tym równie zwizane z metareprezentacj emocji (por. Jolij, Lamme 2005). Przykladowo, w warunkach maskowania wstecznego twarzy afektywnych badani dowiadczali dysocjacji midzy subiektywnym odczuciem pewnoci a wykryciem wczeniej przedstawionego bodca (Szczepanowski, Pessoa 2007). W eksperymencie zaloono, e jeli badani uwiadamiali sobie informacje zwizane z wykryciem twarzy lkowej, to próby, w których uyto wyszej pewnoci, powinny by czciej powizane z poprawnymi odpowiedziami anieli w przypadku prób z odpowiedziami niepoprawnymi. W tym wypadku jako obiektywnej miary metapoznawania uyto czuloci wyznaczonej na podstawie charakterystyk roboczych odbiorcy drugiego rodzaju, obliczonej zgodnie z logik teorii detekcji sygnalów (Kolb, Braun 1995; Kunimoto i in. 2001). Na rys. 1 przedstawiono krzywe robocze odbiorcy w zadaniu wykrycia twarzy afektywnej oraz zadaniu skalowania pewnoci, uwzgldniajcym metapoznawanie. Mona tu wyranie zaobserwowa dysocjacj metapoznawania i wykrycia, poniewa przy bardzo krótkich czasach ekspozycji bodca afektywnego (17 ms) badany nie uwiadamia sobie bodców afektywnych (panel po prawej stronie) pomimo ich wykrycia (panel po lewej stronie). Rys. 1. Krzywe robocze odbiorcy dla pojedynczej osoby badanej, uwzgldniajce zdolno wykrycia twarzy afektywnej oraz czynnoci metapoznawania w zadaniu skalowania pewnoci. Jako ,,trafienia" reprezentowane s próby z poprawnymi odpowiedziami, którym udzielono wysokiego stopnia pewnoci, natomiast ,,falszywe alarmy" odnosz si do prób z niepoprawnymi odpowiedziami, którym towarzyszy wysoka pewno. Krzywe ROC wykrelane wykrelono dla pary: trafienie i falszywy alarm; pola pod krzywymi wiksze od wartoci 0,5 wyraaj niezerow czulo wykrycia lku (lewy panel) oraz odpowiedni czulo metapoznawcz (prawy panel). Zachowanie losowe wyznacza krzywa przerywana. Sekwencyjno czynnoci metapoznawania, prowadzcego do uwiadomienia informacji powizanej z bodcem, w tym informacji afektywnej, mog potwierdza wyniki modelowania komputerowego danych z procedur metapoznawczych, bazujcych na obstawianiu podecyzyjnym (Persaud, McLeod, Cowey 2007). Zazwyczaj w paradygmacie tym badani wykonuj zadanie wymuszonego wyboru, np. dyskryminacji bodców (Persaud, McLeod, Cowey 2007), zadanie uczenia si sztucznych gramatyk (Pasquali i in. 2010) lub podobne, a nastpnie obstawiaj niewielkie zaklady pienine na wyniki swoich wyborów w taki sposób, aby obstawione zaklady byly uwzgldniane w wygranej. Obstawianie podecyzyjne umoliwia wic bezporedni pomiar wiadomoci (Persaud, McLeod, Cowey 2007), poniewa uycie strategii poznawczej w serii prób, która skutkuje wzrostem wyplat, oznacza wiadome zachowanie, natomiast brak wiadomoci skutkuje nieefektywn strategi, prowadzc do pomniejszenia wyplat (Seth, Dienes, Cleeremans, Overgaard, Pessoa 2008b). Innymi slowy, dokonywany jest tutaj pomiar strategii metapoznawczych w odniesieniu do decyzji dotyczcych poprawnoci dyskryminacji. Pasquali i wspólpracownicy (2010) udowodnili, modelujc wyniki obstawiania sieci neuronow, e metapoznawcza sie wyszego rzdu moe w sposób ustawiczny i cigly monitorowa wykonanie zadania zwizane z wykryciem bodca. Odbywa si to w taki sposób, e sie wyszego rzdu jest w stanie rónicowa i klasyfikowa informacj pochodzc z sieci pierwszego rzdu (reprezentacja bodca), jak równie udostpnia informacje do realizacji innych zada wyszego rzdu. W badaniach obstawiania podecyzyjnego maskowanych twarzy lkowych Szczepanowski i wspólpracownicy (dane niepublikowane) pokazali, e warunki pogorszonej i niepogorszonej widocznoci bodca afektywnego prowadz do identycznych rezultatów poznawczych, jak w przypadku wykrycia bodców innego typu, np. ksztaltów geometrycznych (Persaud, McLeod, Cowey 2007; Sandberg i in. 2010). Okazalo si, e wzrost widocznoci bodca lkowego równie skutkowal wyszymi wygranymi pieninymi, co wykazala statystyka log-liniowa. Procedura wyznaczania strategii metapoznawczej wymagala w tym wypadku uycia statystyki log-liniowej ze wzgldu na konieczno modyfikacji hipotezy zerowej dla proporcji wag wygrywajcych (wicej informacji w: Szczepanowski 2010), czego nie uwzgldniono w pierwotnej wersji paradygmatu obstawiania (Persaud, McLeod, Cowey 2007). Przekonujcych dowodów na oddzialywanie metakomponent wiedzy na reprezentacj sensomotoryczn bodców afektywnych dostarczaj równie badania wiadomego dostpu do informacji afektywnej (Szczepanowski, Traczyk, Wierzcho, Cleeremans 2012). Zadaniem badanych bylo wykrycie twarzy lkowych wród nielkowych, pogarszanych przez twarz-mask, a nastpnie subiektywna ocena wykrycia przy uyciu jednej z trzech 4-punktowych skal wiadomoci. W eksperymencie uyto klasycznej skali poczucia pewnoci (Cheesman, Merikle 1984), percepcyjnej skali wiadomoci (Overgaard, Rote, Mouridsen, Ramsøy 2006), kategoryzujcej odczucie widzialnoci bodca, oraz skali szacowania wartoci w ukladzie zaproponowanym przez Sandberga i wspólpracowników (2010), wykorzystujcej wyobraone narastajce wagi pienine. Zgodnie z kryterium korelacji (Dienes, Perner 2004) zaloono, e jeli skala indeksuje wiadom metawiedz, to badany powinien udziela wysokiej pewnoci tylko wtedy, gdy wiedzial, e bodziec wystpil (poprawna decyzja wykrycia), i równoczenie powinien uywa niskiej pewnoci, jeli wiedzial, e zgadywal, e bodziec wystpil (niepoprawna decyzja wykrycia). O braku wiadomej metawiedzy o bodcu wiadczyla sytuacja, gdy badany nie wiedzial, e zgaduje, lub nie wiedzial, e uywa wiedzy, co przejawialo si niewlaciwym uyciem punktów skali. Kryterium korelacji wyznaczono na podstawie statystyki Pearsona, analizujc sil zwizku midzy zmiennymi w tabeli wielodzielczej dla calej populacji. W przypadku skali percepcyjnej oraz pieninej analiza wykazala, e badani mieli tendencj do dychotomizacji wiadomej wiedzy o postrzeonej emocji, gdy tylko skrajne punkty obydwu skal byly uywane w wiadomy sposób. Natomiast dla klasycznej skali pewnoci kady z punktów skali byl uyty wiadomie, co sugerowalo, e subiektywne odczucie bodca afektywnego moe zachodzi w sposób cigly. To oznaczalo, e subiektywne poczucie bodca afektywnego zaley od wlaciwoci taksonomicznych skal, które mog organizowa dostp do informacji afektywnej. Wyniki potwierdzaj zatem, e metawiedza moe wplywa na wiadome dowiadczanie emocji, okrelajc sposób, w jaki reprezentacja emocji ma by udostpniana procesom wiadomym na wymiarze: ciglo lub progowo. W przypadku oddzialywania metawiedzy i reprezentacji emocji istotn kwesti staje si okrelenie, dlaczego reprezentacja bodca afektywnego jest preferowana w dostpie do wiadomego przetwarzania, co pokazuj liczne badania eksperymentalne (Milders, Sahraie, Logan, Donnellon 2006; Yang, Zald, Blake 2007). Przykladowo, badania efektu mrugnicia uwagowego pokazuj, e informacja afektywna (twarz emocjonalna, wlasne imi itp.) nie ulega efektowi mrugnicia, w przeciwiestwie do reprezentacji nienaladowanych afektywnie, które mimo duej sily aktywacji (prezentacja przez 80 ms) nie s wykrywane wiadomie przez badanych (Shapiro, Caldwell, Sorensen 1997). Szczepanowski (2011) wykazal, e w przypadku bodców lkowych czynnikiem wyjaniajcym preferencje treci afektywnych w dostpie do wiadomoci moe by progowo przetwarzania tych reprezentacji. W eksperymencie maskowania wzrokowego badani mieli za zadanie wykry twarz afektywn i uy 6-punktowej skali wiadomoci, aby oceni pewno wykrycia. Okazalo si, e u wikszoci badanych zaobserwowano charakterystyczn nieciglo metapoznawania, polegajc na uyciu maksymalnej pewnoci skali w taki sposób, e dla najwyszej pewnoci badani udzielali wylcznie lub prawie zawsze prawidlowych odpowiedzi. Poniewa taki wzorzec odpowiedzi dla serii prób spelnial zaloenie idealnego obserwatora (niezerowa liczba trafie o najwyszej pewnoci przy braku falszywych alarmów o najwyszej pewnoci), wyniki maskowania zostaly nastpnie zamodelowane przy uyciu percepcyjnego modelu Krantza (1969). Wyniki symulacji wykazaly, e nieciglo metapoznawania moe w istocie pochodzi z progowego charakteru reprezentacji sensomotorycznej emocji. Zatem uycie wiadomej metawiedzy na zasadzie ,,wszystko albo nic" w przypadku bodców afektywnych moe wiadczy o tym, e dla bodca afektywnego funkcja sily aktywacji dla wiadomoci zawiera dyskretne progi przetwarzania i nie ma charakteru ciglego, jak to ma miejsce dla innego typu reprezentacji percepcyjnych (Kanwisher 2001). Model metapoznawczy emocji w kontekcie bada mózgu W metapoznawczym modelu wiadomoci emocji zaklada si odrbno metareprezentacji od reprezentacji pierwszego rzdu. Taka organizacja funkcjonalna metapoznawania wymaga odrbnych struktur neuronalnych w mózgu. Liczne badania neuronaukowe potwierdzaj tak odrbno funkcjonaln, gdy mona eksperymentalnie wyróni obszary, które bd zwizane glównie z wykonaniem czynnoci poznawczych, i obszary zaangaowane wylcznie w przetwarzanie informacji afektywnej (Pessoa 2008; Tsuchiya, Adolphs 2007). W najprostszym wariancie taka organizacja obejmowalaby struktury podkorowe jako neuronaln reprezentacj emocji (Pessoa 2008; Pessoa 2011) oraz obszary korowe zwizane z metapoznawaniem (Lau, Rosenthal 2011). Badania wiadomoci z uyciem procedur metapoznawczych dostarczaj dowodów na to, e reprezentacje wyszego rzdu s zwizane z aktywnoci przedczolowych i ciemieniowych struktur korowych (Lau, Rosenthal 2011) o duym stopniu wzajemnych polcze (Tsuchiya, Adolphs 2007). Niemniej wiadomo sensoryczna bodca afektywnego moe wiza si z rozleglejsz aktywnoci mózgu, obejmujc funkcjonalnie jdra pnia mózgu, obszary wzgórza, przedni cz zakrtu obrczy (Tsuchiya, Adolphs 2007). To sie o duym stopniu wewntrznej organizacji, z du liczb polcze do kory asocjacyjnej i do pnia mózgu (Tsuchiya, Adolphs 2007). W przypadku wiadomego rozpoznawania twarzy afektywnych obszary zwizane z korowym przetwarzaniem obejmuj równie zakrt wrzecionowaty (Pessoa, Japee, Sturman, Ungerleider 2006), który moe stanowi neuronalne podloe metapoznawania podczas wykrywania bodców. Potwierdzaj to midzy innymi badania fMRI prowadzone przez Bara i wspólpracowników (2001), którzy dowiedli, e w warunkach maskowania wzrokowego i szybko przedstawianych bodców geometrycznych aktywno obszaru zakrtu wrzecionowatego byla liniow funkcj pewnoci identyfikacji bodca. Jeli chodzi o aktywno neuronaln, któr mona odnie do reprezentacji pierwszego rzdu, to w duej mierze odpowiedzialne s za ni struktury podkorowe mózgu, obejmujce cialo migdalowate, brzuszn cz prkowia oraz podwzgórze (wicej informacji patrz: Pessoa 2008). Aktywno tych struktur wie si z dostarczaniem informacji wanych dla przetrwania, np. o nadchodzcym zagroeniu, przy czym struktury te dzialaj szybko, w sposób automatyczny, nie obciajc zasobów poznawczych, stanowic tym samym baz neuronaln procesów ,,dól-góra" (Pessoa 2008). Z kolei polczenia neuronalne wychodzce z kory przedczolowej wi si z procesami ,,góra-dól" o mniejszej szybkoci, które pelni funkcj wykonawcz oraz zarzdcz i które powizane s z przetwarzaniem wiadomym (Dolcos, Iordan, Dolcos 2011). Badania neuronaukowe nad przetwarzaniem informacji afektywnej dostarczaj przekonujcych argumentów na funkcjonaln odrbno metapoziomu od reprezentacji emocji i ich wzajemne oddzialywanie. Okazuje si, e przy ograniczonym wiadomym dostpie do postrzeganego bodca afektywnego w warunkach maskowania wzrokowego w skanerze fMRI, mimo e badani nie widzieli bodców, jednak byli w stanie trafnie dyskryminowa tre emocjonaln bodca, co bylo skorelowane z aktywnoci ciala migdalowatego (Morrison i in. 1999). Niemniej w tym wypadku badani nie wyraali subiektywnej pewnoci wykrycia, gdy behawioraln zdolno wykrycia oceniano na podstawie nacinicia klawisza. Jednake badania fMRI maskowania wzrokowego, w których po zakoczeniu procedury badawczej pytano o obecno twarzy lkowej, wykazaly, e bodziec oceniony w subiektywnym sprawozdaniu jako niewidoczny równie prowadzil do istotnego wzrostu aktywnoci ciala migdalowatego (Whalen i in. 1998). W badaniach fMRI maskowania wzrokowego twarzy afektywnych z uyciem subiektywnej skali pewnoci wykazano równie, e aktywno ciala migdalowatego zaleala od wiadomoci bodca wyraanej na subiektywnej skali pewnoci (Pessoa, Japee, Sturman, Ungerleider 2006). Okazalo si, e w grupie badanych, którzy nie wykazywali wiadomoci postrzeganego bodca o czasie prezentacji 33 ms, nie stwierdzono aktywnoci ciala migdalowatego, jednak przy dluszej ekspozycji bodca afektywnego (67 ms) cialo migdalowate aktywizowalo si. Inny wzorzec aktywnoci stwierdzono w grupie osób, które zawsze wyraaly wiadomo bodca afektywnego na skali, poniewa przy obydwu czasach ekspozycji kadorazowo badacze stwierdzili u nich aktywno ciala migdalowatego. Co ciekawe, podobny rónicowy wzorzec aktywnoci neuronalnej w funkcji wiadomoci bodca obserwowalny byl w strukturze zakrtu wrzecionowatego. Odrbno metapoznawania i reprezentacji somatosensorycznych emocji potwierdzaj równie badania lepowidzenia twarzy afektywnych, angaujce blokowanie czynnoci metapoznawczych za pomoc stymulacji przezczaszkowej TMS (Jolij, Lamme 2005). Okazuje si, e w warunkach optymalnej widzialnoci twarzy emocjonalnych aktywno korowa prowadzi do prawidlowej rozpoznawalnoci twarzy (poziom niepogorszony), natomiast aktywno podkorowa jest ignorowana. Kiedy jednak aktywno korow tlumi si poprzez stymulacj TMS, aktywno podkorowa zyskuje na sile i równie moe prowadzi do trafnych rozpozna bodców afektywnych. Badania wiadomoci z uyciem maskowania wzrokowego figur geometrycznych i przezczaszkowej stymulacji magnetycznej TMS pokazuj, e obszary zwizane z metapoznawaniem mog obejmowa kor przedczolow grzbietowo-boczn (Rounis i in. 2010). W szczególnoci badacze wykazali, e przyloenie stymulacji TMS do tego obszaru powodowalo podczas maskowania pogorszenie subiektywnego pomiaru wiadomoci w stosunku do warunku kontrolnego bez stymula- cji TMS, przy jednoczesnym zachowaniu zdolnoci rónicowania bodców dla obydwu warunków. Dowodów na prawdopodobny efekt oddzialywania metapoznawania na poziom reprezentacji emocji dostarczaj badania wplywu powtarzalnej stymulacji TMS na nastrój badanych, szacowanego za pomoc subiektywnej skali z zaznaczonymi stanami afektywnymi (Pascual-Leone i in. 1996). Okazalo si, e prawostronna stymulacja obszarów kory przedczolowej grzbietowo-bocznej powodowala, e badani znacznie czciej zaznaczali na skali kategori ,,Smutek" i rzadziej kategori ,,Rado" w porównaniu do lewostronnej stymulacji kory. Mamy równie liczne dowody eksperymentalne, e przednia cz zakrtu obrczy (Fernandez-Duque, Baird, Posner 2000) oraz obszar kory przedczolowej (Pessoa 2008) mog istotnie partycypowa w czynnociach metapoznawania, zarówno w zakresie kontroli, jak i monitorowania informacji afektywnej. W duym uproszczeniu, wiadoma kontrola poznawcza nakierowana na regulacj odpowiedzi afektywnej moglaby si przejawia w modulacyjnym wplywie obszarów korowych na aktywno ciala migdalowatego. W interesujcym badaniu z uyciem techniki neuroobrazowania fMRI zaobserwowano tak zaleno (Ochsner i in. 2004). Badanych przydzielono do dwóch grup, których uczestnicy, w odpowiedzi na ekspozycj awersyjnych zdj, mieli za zadanie wiadomie ,,dystansowa si" od postrzeganych obrazów (obnienie subiektywnego odczucia bodca negatywnego) lub emocjonalnie utosamia z postrzeganym bodcem (powikszenie subiektywnego odczucia bodca negatywnego). Okazalo si, e obydwie strategie kontroli skutkowaly zmniejszon lub zwikszon aktywnoci ciala migdalowatego zgodn z typem strategii. Co wicej, zaobserwowano równie zmian wzorca aktywnoci struktur kory przedczolowej, zwizan z programowaniem czynnoci, poniewa w przypadku pierwszej strategii aktywizowal si obszar prawostronny boczny kory, natomiast w drugim przypadku obszar lewostronny tylno-przyrodkowy. Jeli chodzi o oddzialywanie midzy wiadomoci a reprezentacj somatosensoryczn emocji, to badania mózgu dostarczaj przekonujcych dowodów na istotne zaangaowanie przednich struktur zakrtu obrczy w tego typu interakcj (Bush i in. 2000). Wydaje si e obszar zakrtu obrczy jest niezwykle wany dla ekspresji i przeywania emocji, motywacji i powizanych z nimi stanów wiadomoci (Fernandez-Duque i in. 2000). Okazuje si, e w zakrcie mona wydzieli obszary, które wykazuj selektywne odpowiedzi w zalenoci od typu przetwarzania, tj. obszary tej struktury uznawane za poznawcze zazwyczaj przetwarzaj aspekty poznawcze informacji (np. poznawcza wersja zadania Stroopa), natomiast obszary afektywne odpowiadaj za przetwarzanie informacji emocjonalnej zwizanej z bodcem (wersja afektywna zadania Stroopa) (Bush i in. 2000). Liczne polczenia wychodzce z przedniej i tylnej czci zakrtu obrczy do kory ciemieniowej (czci rodkowej i przyrodko- wej), jak równie cz rodkowa kory czolowej zaangaowane s w wiadome przetwarzanie informacji o self, emocje i wewntrzny monitoring (Baars, Ramsøy, Laureys 2003). Przestrzenna analiza lokalizacyjna aktywnoci EEG równie wykazala funkcjonaln odrbno zakrtu obrczy i obszarów korowych w trakcie hamowania odpowiedzi motorycznej na bodziec emocjonalny (Chiu, Holmes, Pizzagalli 2008). W eksperymencie ,,Go/No-Go" badani byli proszeni o udzielenie odpowiedzi lub powstrzymywanie si od jej udzielenia w obecnoci prezentowanego na ekranie bodca afektywnego. Okazalo si, e aktywno obszarów kory przedczolowej wizala si z czynnoci hamowania niezalenie od znaku przetwarzanej emocji, równoczenie w tylnej czci przedniego zakrtu obrczy obserwowano odpowiedzi wylcznie na znak emocji bez efektu inhibicji. Badania neuroobrazowania nad odczuciem bólu potwierdzaj równie zaangaowanie struktur zakrtu w czynnoci monitorowania. wiadome dowiadczenie bólu zaley nie tylko od stymulacji sensorycznej, ale równie od tego, w jaki sposób dowiadczenie zostalo ocenione (Bandura, O'Leary, Taylor, Gauthier, Gossard 1987). Badania pokazuj, e odpowied z przedniego zakrtu obrczy wprost odzwierciedlala stymulacj bólow gorcym bodcem (Craig, Reiman, Evans, Bushnell 1996). Co wicej, bodziec gorcy oceniany jako bolesny prowadzil do wikszej aktywnoci zakrtu anieli bodziec oceniony tylko jako cieply. Implikacje kliniczne modelu Metapoznawczy model wiadomoci emocji pociga za sob implikacje w zakresie wyjaniania psychopatologii zachowa. Przykladowo, upoledzenia wiadomej metawiedzy mog wyjania przyczyny zaburze psychiatrycznych takich jak schizofrenia lub psychozy afektywyne. U osób ze schizofreni obserwuje si masywny mechanizm zaprzeczania, który prowadzi do braku wiadomoci choroby. Brak wiadomoci choroby bylby wynikiem upoledze w strukturze metawiedzy, a wystpowanie licznych bldów perseweracyjnych mogloby wynika z zaburze czynnoci metapoznawczych zwizanych z monitorowaniem, co pokazano w badaniach (Young, Davila, Sher 1993). Model metapoznawczy moe wyjania równie psychopatologi zachowa antyspolecznych. Siever (2008) sugeruje, e ,,napd" agresji, wyzwalany przez bodce zewntrzne, inicjowany jest przez poziom reprezentacji emocji, obejmujcych takie struktury jak cialo migdalowate i wysp, który uaktywnia odpowied afektywn adekwatn do zakodowanych wzorców zachowania. Dlatego w przypadku osobowoci antyspolecznej aktywno metapoznawcza powizana z czynnoci wiadomego hamowania, najprawdopodobniej zwizana z aktywnoci kory przedczolowej i zakrtu obrczy, moe by funkcjonalnie upoledzona, co w rezultacie nie zabezpiecza przed pojawianiem si destruktywnych zachowa. Równie zaburzenia lkowe uogólnione mona wyjania w kontekcie czynnoci metapoznawania. W zespole lku uogólnionego obserwuje si nierealistyczne, uporczywe zamartwianie si, które mona wytlumaczy utrzymywaniem przez pacjentów przekona o uytecznoci zamartwiania si jako skutecznej strategii radzenia sobie z trudnociami w odpowiedzi na wyzwalajce bodce stresowe (np. zagraajce) (Wells 1995). Takie zaburzenia lkowe wynikalyby z nieprawidlowoci w zakresie metapoznawania, obejmujcych aktywowanie nieadekwatnych strategii radzenia sobie z trudnociami, nakierowanych na aktywizacj wzorców skojarzonych z zagroeniem1. Bibliografia Baars B.J. (1998), Metaphors of Consciousness and Attention in the Brain, ,,Trends in Neurosciences" 21, 2, s. 58­62. Baars B.J., Ramsøy T.Z., Laureys S. (2003), Brain, Conscious Experience and the Observing Self, ,,Trends in Neurosciences" 26, 12, s. 671­675. Bandura A., O'Leary A., Taylor C.B., Gauthier J., Gossard D. (1987), Perceived Self-efficacy and Pain Control: Opioid and Nonopioid Mechanisms, ,,Journal of Personality and Social Psychology" 53, 3, s. 563. Bar M., Tootell R.B.H., Schacter D.L., Greve D.N., Fischl B., Mendola J.D. (2001), Cortical Mechanisms Specific to Explicit Visual Object Recognition, ,,Neuron" 29, 2, s. 529­535. Bush G., Luu P., Posner M.I. (2000), Cognitive and Emotional Influences in Anterior Cingulate Cortex, ,,Trends in Cognitive Sciences" 6, 4, s. 215­222. Cheesman J., Merikle P.M. (1984), Priming with and without Awareness, ,,Perception and Psychophysics" 36, 4, s. 387­395. Chiu P.H., Holmes A.J., Pizzagalli D.A. (2008), Dissociable Recruitment of Rostral Anterior Cingulate and Inferior Frontal Cortex in Emotional Response Inhibition, ,,Neuroimage" 42, 2, s. 988­997. Craig A.D., Reiman E.M., Evans A., Bushnell M.C. (1996), Functional Imaging of an Illusion of Pain, ,,Nature" 384, s. 258­260. Damasio A.R. (2000), Tajemnica wiadomoci. Jak cialo i emocje wspóltworz wiadomo, Pozna: Dom Wydawniczy Rebis. Dienes Z., Perner J. (2004), Assumptions of a Subjective Measure of Consciousness: Three Mappings, w: R. Gennaro (ed.), Higher Order Theories of Consciousness, Amsterdam: John Benjamins Publishers, s. 173­199. 1 Projekt zostal sfinansowany ze rodków Narodowego Centrum Nauki przyznanych na podstawie decyzji nr DEC-2011/03/B/HS6/01799. Dolcos F., Iordan A.D., Dolcos S. (2011), Neural Correlates of Emotion-Cognition Interactions: A Review of Evidence from Brain Imaging Investigations, ,,Journal of Cognitive Psychology" 23, s. 669­695. Fernandez-Duque D., Baird J.A., Posner M.I. (2000), Executive Attention and Metacognitive Regulation, ,,Consciousness and Cognition" 9, 2, s. 288­307. Jolij J., Lamme V.A.F. (2005), Repression of Unconscious Information by Conscious Processing: Evidence from Affective Blindsight Induced by Transcranial Magnetic Stimulation, ,,Proceedings of the National Academy of Sciences" 102, 30, s. 107­147. Kanwisher N. (2001), Neural Events and Perceptual Awareness, ,,Cognition" 79, 1­2, s. 89­113. Kolb F.C., Braun J. (1995), Blindsight in Normal Observers, ,,Nature" 377, s. 336­338. Krantz D.H. (1969), Threshold Theories of Signal Detection, ,,Psychological Review" 76, 3, s. 308­324. Kunimoto C., Miller J., Pashler H. (2001), Confidence and Accuracy of NearThreshold Discrimination Responses, ,,Consciousness and Cognition" 10, 3, s. 294­340. Lau H.C. (2008), Are We Studying Consciousness Yet?, w: L. Weiskrantz, M. David (eds.), Frontiers of Consciousness: Cichele Lectures, Oxford: Oxford University Press, s. 245­258. Lau H.C., Rosenthal D. (2011), Empirical Support for Higher-Order Theories of Conscious Awareness, ,,Trends in Cognitive Sciences" 15, 8, s. 365­373. Milders M., Sahraie A., Logan S., Donnellon N. (2006), Awareness of Faces Is Modulated by Their Emotional Meaning, ,,Emotion" 6, 1, s. 10­17. Morris J.S., Öhman A., Dolan R.J. (1999), A Subcortical Pathway to the Right Amygdala Mediating `Unseen' Fear, ,,Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America" 96, 4, s. 1680. Nelson T.O. (1996), Consciousness and Metacognition, ,,American Psychologist" 51, 2, s. 102. Nosal C.S. (2009), Umysl rozbity i integrowany. W poszukiwaniu holonu, w: J. Kozielecki (red.), Nowe idee w psychologii, Gdask: Gdaskie Wydawnictwo Psychologiczne. Nosal C.S. (2010), Umysl poczwórnie ograniczony. Bariery i kompensacje w poznawaniu, ,,Studia z Kognitywistyki i Filozofii Umyslu" 5. Ochsner K.N., Ray R.D., Cooper J.C., Robertson E.R., Chopra S., Gabrieli J.D.E., Gross J.J. (2004), For Better or for Worse: Neural Systems Supporting the Cognitive Down- and Up-Regulation of Negative Emotion, ,,Neuroimage" 23, 2, s. 483­499. Overgaard M., Rote J., Mouridsen K., Ramsøy T.Z. (2006), Is Conscious Perception Gradual or Dichotomous? A Comparison of Report Methodologies during a Visual Task, ,,Consciousness and Cognition" 15, 4, s. 700­708. Pascual-Leone A., Catala M.D., Pascual A.P.L. (1996), Lateralized Effect of Rapid-Rate Transcranial Magnetic Stimulation of the Prefrontal Cortex on Mood, ,,Neurology" 46, 2, s. 499­502. Pasquali A., Timmermans B., Cleeremans A. (2010), Know Thyself: Metacognitive Networks and Measures of Consciousness, ,,Cognition" 117, s. 182­190. Persaud N., McLeod P., Cowey A. (2007), Post-decision Wagering Objectively Measures Awareness, ,,Nature Neuroscience" 10, 2, s. 257­261. Pessoa L. (2005), To What Extent Are Emotional Visual Stimuli Processed without Attention and Awareness?, ,,Current Opinion in Neurobiology" 15, 2, s. 188­196. Pessoa L. (2008), On the Relationship between Emotion and Cognition, ,,Nature Reviews Neuroscience" 9, 2, s. 148­158. Pessoa L., Japee S., Ungerleider L.G. (2005), Visual Awareness and the Detection of Fearful Faces, ,,Emotion" 5, 2, s. 243­247. Pessoa L., Japee S., Sturman D., Ungerleider L.G. (2006), Target Visibility and Visual Awareness Modulate Amygdala Responses to Fearful Faces, ,,Cerebral Cortex" 16, 3, s. 366. Rosenthal D.M. (2000), Consciousness, Content, and Metacognitive Judgments, ,,Consciousness and Cognition" 9, 2, s. 203­214. Rounis E., Maniscalco B., Rothwell J.C., Passingham R.E., Lau H. (2010), Theta-burst Transcranial Magnetic Stimulation to the Prefrontal Cortex Impairs Metacognitive Visual Awareness, ,,Cognitive Neuroscience" 3, 1, s. 165­175. Sandberg K., Timmermans B., Overgaard M., Cleeremans A. (2010), Measuring Consciousness: Is One Measure Better than the Other?, ,,Consciousness and Cognition" 19, 4, s. 1069­1078. Seth A.K., Dienes Z., Cleeremans A., Overgaard M., Pessoa L. (2008b), Measuring Consciousness: Relating Behavioural and Neurophysiological Approaches, ,,Trends in Cognitive Sciences" 12, 8, s. 314­321. Shapiro K.L., Caldwell J., Sorensen R.E. (1997), Personal Names and the Attentional Blink: A Visual `Cocktail Party' Effect, ,,Journal of Experimental Psychology: Human Perception and Performance" 23, 2, s. 504. Siever L. (2008), Neurobiology of Aggression and Violence, ,,American Journal of Psychiatry" 165, 4, s. 429­442. Szczepanowski R. (2010), Absence of Advantageous Wagering Does Not Mean That Awareness Is Fully Abolished, ,,Consciousness and Cognition" 19, 1, s. 426­431. Szczepanowski R. (2011), Conscious Access to Fear-relevant Information Is Mediated by Threshold, ,,Polish Psychological Bulletin" 42, 2, s. 56­64. Szczepanowski R., Pessoa L. (2007), Fear Perception: Can Objective and Subjective Awareness Measures Be Dissociated?, ,,Journal of Vision" 7, 4, s. 1­17. Szczepanowski R., Wierzcho M., Szulycki M. (w przygotowaniu), Metacognitive Modulation on Neural Representation of Affective Stimuli: Evidence from Post-decision Wagering. Tsuchiya N., Adolphs R. (2007), Emotion and Consciousness, ,,Trends in Cognitive Sciences" 11, 4, s. 158­167. Weiskrantz L. (1997), Consciousness Lost and Found: A Neuropsychological Exploration, New York: Oxford University Press. Wells A. (1995), Meta-Cognition & Worry: A Cognitive Model of Generalized Anxiety Disorder, ,,Behavioural and Cognitive Psychotherapy" 23, s. 301­301. Whalen P.J., Rauch S.L., Etcoff N.L., McInerney S.C., Lee M.B., Jenike M.A. (1998), Masked Presentations of Emotional Facial Expressions Modulate Amygdala Activity without Explicit Knowledge, ,,Journal of Neuroscience" 18, 1, s. 411­418. Yang E., Zald D.H., Blake R. (2007), Fearful Expressions Gain Preferential Access to Awareness during Continuous Flash Suppression, ,,Emotion" 7, 4, s. 882. Young D.A., Davila R., Scher H. (1993), Unawareness of Illness and Neuropsychological Performance in Chronic Schizophrenia, ,,Schizophrenia Research" 10, 2, s. 117­124. Zeman A. (2001), Consciousness, ,,Brain" 124, s. 1263­1289. Streszczenie W pracy zaprezentowano metapoznawczy model wiadomoci w kontekcie przetwarzania bodców afektywnych. Model wyjania problem regulacji wiadomych zachowa w odniesieniu do przetwarzania bodców afektywnych oraz aktywnoci neuronalnej ludzkiego mózgu. Zgodnie z podstawowym zaloeniem metapoznawczych modeli wiadomoci wymaga si wystpowania reprezentacji pierwszego rzdu oraz metareprezentacji, dziki którym podmiot zdaje sobie spraw, e jest wiadomy tych reprezentacji. W myl modelu metapoznawczego interakcja wiadomoci i emocji moe zachodzi przy zaloeniu przeplywu informacji midzy reprezentacj sensomotoryczn emocji a metapoziomem. Dlatego metapoznawanie mona odnie do wiedzy lub funkcji wykonawczych, które monitoruj lub kontroluj emocje. Przedstawiono dowody na wykonalno modelu w oparciu o badania wplywu metawiedzy na reprezentacj sensomotoryczn w serii eksperymentów behawioralnych z wykorzystaniem subiektywnych skal wiadomoci i metod neuroobrazowania mózgu. Zaproponowany metapoznawczy model wiadomoci moe znale swoje zastosowanie w badaniach neuronaukowych mózgu do wydzielenia obszarów wiadomej percepcji w postrzeganiu bodców afektywnych, jak równie w obszarze psychologii klinicznej w rozumieniu poznawczych przyczyn powstawania zaburze psychicznych.

Journal

Przeglad Filozoficzny - Nowa Seria – de Gruyter

Published: Jun 1, 2013

There are no references for this article.