Przeglad Filozoficzny - Nowa Seria

Brandom, Robert B.

2013 Przeglad Filozoficzny - Nowa Seria

doi: 10.2478/pfns-2013-0026

Katz, Yarden

2013 Przeglad Filozoficzny - Nowa Seria

doi: 10.2478/pfns-2013-0029

Szubka, Tadeusz

2013 Przeglad Filozoficzny - Nowa Seria

doi: 10.2478/pfns-2013-0049

Streszczenie Dynamiczny rozwój kognitywistyki ożywił nadzieje naukowego zrozumienia i wyjaśnienia umysłu dzięki próbom zbudowania pełnej teorii mózgu i jego wytworów. Trudno by kwestionować potrzebę tego rodzaju badań. Jednakże warto też rozważyć krytycznie - poprzez prześledzenie odpowiednich wywodów Richarda Rorty’ego i Roberta B. Brandoma - założenia filozoficzne i wygórowane roszczenia tej nowej dyscypliny. Okazuje się wówczas, że kognitywistyka - wbrew deklaracjom składanym przez jej przedstawicieli - nie wyzwoliła się z dziedzictwa kartezjańskiego, lecz dokonała jedynie jego naturalistycznej reinterpretacji. Chociaż w pewnym sensie umysł jest mózgiem, to w innym sensie nie ma podstaw do takiego utożsamienia. Być może za sprawą braku odpowiedniej komunikacji z filozofami, kognitywiści notorycznie mieszają ze sobą różne sensy kategorii kluczowych dla zrozumienia naszego życia umysłowego33.

Leszczyński, Damian

2013 Przeglad Filozoficzny - Nowa Seria

doi: 10.2478/pfns-2013-0037

Streszczenie Termin „kognitywistyka” robi dziś w kręgach humanistów sporą karierę, po raz kolejny budząc nadzieję na możliwość unaukowienia własnych spekulacji i dorównania „porządnym” naukom, za które uważa się matematyczno-eksperymentalne nauki przyrodnicze. Sytuacji tej - interesującej zarówno dla filozofa, jak i dla historyka idei - warto się przyjrzeć, dostarcza ona bowiem sporo informacji o aktualnych, nie zawsze jasno eksplikowanych wyobrażeniach na temat natury nauki, filozofii oraz relacji między nimi. Punktem wyjścia dla analiz jest postawione w tytule pytanie, na które odpowiedź (nietrywialna) wcale nie wydaje się oczywista, zwłaszcza gdy dostrzeżemy, iż relacje między kognitywistyką a filozof ą nie przypominają relacji między np. fizyką a biologią, bądź chemią a socjologią. Określenie stosunku filozofii do nauki wymaga pewnych rozstrzygnięć dotyczących natury samej filozofii, i od tego dopiero zależeć będzie taka lub inna odpowiedź na zadane pytanie, a także argumentacja na jej rzecz. Ponieważ filozoficznych koncepcji filozofii jest sporo, omawiam tylko kilka z nich, najbardziej rozpowszechnionych, a następnie pokazuję, że te, na gruncie których na postawione w tytule pytanie odpowiada się twierdząco (głosząc nawet, że kognitywistyka nie tylko filozofii może coś dać, ale że filozofia, a zwłaszcza filozofia umysłu, z kognitywistyki musi koniecznie czerpać), proponują wysoce ograniczony i intelektualnie mało płodny typ filozoficznych dociekań.

Rączaszek-Leonardi, Joanna

2013 Przeglad Filozoficzny - Nowa Seria

doi: 10.2478/pfns-2013-0052

Streszczenie W niniejszym artykule krótko przypominam dwa główne nurty teoretyczne w psychologii poznawczej: nurt psychologii przetwarzania informacji i nurt psychologii ekologicznej. Wskazuję na różnice w rozumieniu podstawowych pojęć („poznanie”, „inteligencja”) oraz związane z tym różnice w zakresie interesujących je zjawisk. Następnie przedstawiam próby wyjścia poza redukcjonistyczne tendencje obu nurtów w kierunku integracji tych podejść. Niektóre programy integracji proponowały istnienie modułów systemu poznawczego, działających według zasad opisanych przez owe alternatywne podejścia. Tu jednak zwracam szczególną uwagę na teorię, według której rzeczywista integracja może nastąpić tylko w wyniku redefinicji pojęcia „symbolu”, a co za tym idzie, pojęcia „znaczenia”. Owa redefinicja czyni symbole i dynamikę komplementarnymi, nieredukowalnymi do siebie, koniecznymi elementami opisu systemów poznawczych. Wymieniam współczesne nurty w psychologii poznawczej, które są zgodne z taką perspektywą. Następnie pokazuję, że taki sposób integracji symboli i dynamiki wiąże się z zaakceptowaniem pewnej granicy przewidywalności w badaniach systemów poznających oraz ze zmianą roli symulacji komputerowych w tworzeniu teorii tych systemów.

Bobryk, Jerzy

2013 Przeglad Filozoficzny - Nowa Seria

doi: 10.2478/pfns-2013-0053

Streszczenie Artykuł jest poświęcony ocenie współczesnych teorii dwóch systemów poznawczych (dual system theories of cognition), określanych najczęściej mianem „Systemu 1” i „Systemu 2”. Zgodnie z odnośną literaturą, atrybutem „Systemu 1” jest myślenie intuicyjne, dlatego w tekście stawia się pytanie, czy współczesna kognitywstyka umożliwia wartościowe naukowo rozumienie zjawiska intuicji. Przywołane teorie dwóch systemów poznania zostają ocenione w świetle aparatury pojęciowej szkoły lwowsko-warszawskiej.

Miłkowski, Marcin

2013 Przeglad Filozoficzny - Nowa Seria

doi: 10.2478/pfns-2013-0040

Streszczenie Bronię tezy, że podstawowym rodzajem wyjaśniania w kognitywistyce jest wyjaśnianie działania mechanizmów przetwarzania informacji. Mechanizmy te stanowią złożone, zorganizowane układy, których funkcjonowanie zależy od interakcji ich części i zachodzących w nich procesów. Konstytutywne wyjaśnianie działania każdego takiego mechanizmu musi obejmować zarówno odniesienie do środowiska, w którym mechanizm występuje, jak i roli, jaką w nim odgrywa. Rolę tę tradycyjnie w kognitywistyce określa się mianem „kompetencji”. Aby w pełni wyjaśnić, jak ta rola jest odgrywana, należy wyjaśnić z kolei procesy przetwarzania informacji zachodzące wewnątrz samego mechanizmu osadzonego w środowisku. Zazwyczaj wyjaśnienie na tym poziomie ma postać modelu obliczeniowego, na przykład w postaci programu komputerowego lub wytrenowanej sieci neuropodobnej. Jednak na tym poziomie wyjaśnienie się nie kończy. Do zbadania pozostaje, jak realizowany jest sam program (lub jakie procesy odpowiadają za przetwarzanie informacji w sieci neuronalnej). Na dwóch diametralnie różnych przykładach z historii kognitywistyki pokazuję, na czym polega wielopoziomowość wyjaśniania kognitywistycznego. Przykładami tymi są wyjaśnienie rozwiązywania problemów proponowane przez Simona i Newella (1972) oraz wyjaśnienie procesu fonotaksji u świerszczy proponowane przez Barbarę Webb (1995).

Gryz, Jarek

2013 Przeglad Filozoficzny - Nowa Seria

doi: 10.2478/pfns-2013-0032

Streszczenie Sztuczna inteligencja pojawiła się jako dziedzina badawcza ponad 60 lat temu. Po spektakularnych sukcesach na początku jej istnienia oczekiwano pojawienia się maszyn myślących w ciągu kilku lat. Prognoza ta zupełnie się nie sprawdziła. Nie dość, że maszyny myślącej dotąd nie zbudowano, to nie ma zgodności wśród naukowców, czym taka maszyna miałaby się charakteryzować, ani nawet, czy warto ją w ogóle budować. W artykule starałem się prześledzić dyskusję metodologiczną towarzyszącą sztucznej inteligencji od początku jej istnienia i określić relację między sztuczną inteligencją a kognitywistyką.

Bołtuć, Piotr

2013 Przeglad Filozoficzny - Nowa Seria

doi: 10.2478/pfns-2013-0025

Streszczenie Biologiczne Zainspirowane Architektury Kognitywne (BICA) to projekt zmierzający do zbudowania architektury kognitywnej osadzonej psychologicznie i neurobiologicznie na architekturze ludzkiego mózgu. Zawiera ona takie procesy funkcjonalne, jak emocje i pętle wspomnieniowo-asocjacyjne. Uważam, że jedną z niestandardowych biologicznie zainspirowanych architektur, która wykracza poza poziom przetwarzania informacji, jest stworzenie perspektywy pierwszoosobowej (jaźni). Skoro wysoko rozwinięte zwierzęta mają jaźń i skoro mózg jest przedmiotem naturalnym, to należy się spodziewać, że kiedyś zrozumiemy jego funkcjonowanie także w kwestii tworzenia jaźni pierwszoosobowej. Oznaczałoby to teoretyczne poznanie mechanizmu pozwalającego na zaprojektowanie maszyny posiadającej świadomość pierwszoosobową.

Jażyński, Marcin

2013 Przeglad Filozoficzny - Nowa Seria

doi: 10.2478/pfns-2013-0034

Streszczenie W jednym z opowiadań Henry’ego Kuttnera występuje wybitny badacz i wynalazca, który wpada na pomysły tylko wtedy, gdy jest kompletnie pijany. Kiedy się budzi, spostrzega, że znowu coś wymyślił i skonstruował, ale nie ma pojęcia, czym to właściwie jest i co robi. Pod pewnym względem sytuacja kognitywisty jest podobna do zagubienia Kuttnerowskiego bohatera. Kognitywista ma nadzieję na wyjaśnienie, jakie myśli kryje czarna skrzynka lub o czym myśli jego robot. Ale zaglądanie do czarnej skrzynki nic nie da, a nawet nie jest potrzebne, bo inżynier-konstruktor nie jest w lepszym położeniu niż obserwator albo rozmówca robota. Nie podoba mi się ta konkluzja. Na pewno gdzieś się pomyliłem. Tylko gdzie?